کتا اعدام انقلابی رزم آرا به روایت اسناد- اثر داود امینی
اعدام انقلابی رزم آرا به روایت اسناد
98300033006992
1. تاریخ ایران (3-14)
اعدام انقلابی هژیر، راه را برای حضور نمایندگان طرفدار ملی کردن صنعت نفت و طرفدار آیت الله کاشانی و دکتر مصدق در مجلس شورای ملی فراهم کرد و اعدام انقلابی رزم آرا، مهم ترین مخالف تصویب قانون ملی شدن نفت را از سر راه نهضت برداشت.
طی سال های بعد از انقلاب، بعضی از اشخاص و گروه ها برای به زیر سؤال بردن نقش فدائیان اسلام در اعدام انقلابی رزم آرا، با خوانشِ گزینشیِ اسناد چنین وانمود کرده اند که ضارب رزم آرا نه خلیل طهماسبی، بلکه یکی از نظامیان رژیم پهلوی بوده است. برای پاسخ علمی به این شبهه، بازخوانی کامل اسناد مربوط به اعدام انقلابی رزم آرا ضروری می نمود. بر همین اساس، این اثر با تکیه بر اسناد بازجویی خلیل طهماسبی، بر آن است روایت مستند و مستدل این واقعه را بیان کند.
نویسنده و پژوهشگر این اثر، از پیشگامان مطالعات فدائیان اسلام پژوهی بود و تاکنون چند اثر ارزشمند و مهم پیرامون تاریخ مبارزات فدائیان اسلام تألیف و منتشر نموده است.
کتابشناسی نواب صفوی و جمعیت فدائیان اسلام داود امینی و تکاپوهای آرمان گرایانه اسلامی داود امینی تا پروانه ای که سوخت
کتابشناسی نواب صفوی و جمعیت فدائیان اسلام داود امینی و تکاپوهای آرمان گرایانه اسلامی داود امینی تا پروانه ای که سوخت
سید مجتبی میرلوحی، معروف به سید مجتبی نواب صفوی در سال 1303 در خانی آباد تهران به دنیا آمد و پس از اتمام دروس ابتدایی، به آبادان سفر کرد. سید مجتبی سپس برای ادامه تحصیل به نجف اشرف مهاجرت کرد و پس از ورود به نجف اشرف، بدون کوچکترین درنگی به فراگیری مقدمات پرداخت و با علمای دلسوز و بیدار و مبارز از جمله علامه امینی(ره) صاحب کتاب الغدیر روابط تنگاتنگی برقرار کرد.
وی پس از چهار سال اقامت در نجف به دستور آیت الله سیدابوالحسن اصفهانی برای مبارزه با کج روی ها و کج اندیشی ها به ایران آمد و «جمعیت فداییان اسلام» را تشکیل داد. ترور وابستگان استعماری مانند احمد کسروی، عبدالحسین هژیر، علی رزم آرا و حسین علاء از جمله فعالیت های سیاسی این جمعیت است.
سرانجام نواب صفوی به همراه سه تن از همرزمانش به نام های خلیل طهماسبی، مظفر علی ذوالقدر و سیدمحمد واحدی در بیدادگاه رژیم پهلوی محکوم و در صبحگاه 27 دی 1334 شمسی تیرباران شد و به خیل شهدا پیوست.
مقام معظم رهبری درباره شهید نواب صفوی می فرمایند: «شهید نواب صفوی غوغایی از شور و هیجان به وجود آورده بود که تاثیرات او بر روحیه طلاب در هنگام شهادتش محسوس بود. آن کس که در دوره جوانی من، خیلی بر روی من تاثیر گذاشت، در درجه اول مرحوم نواب صفوی بود. من به شدت تحت تاثیر شخصیت او قرار گرفتم . به فاصله چند ماه بعد با وضع خیلی بدی شهیدش کردند. این هم تاثیر او را در ما بیشتر عمیق کرد.»
به مناسبت سالروز به شهادت رسیدن نواب صفوی، کتابشناسی از تالیفات درباره وی و فدائیان اسلام را که از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون منتشر شده است، ارائه می دیم:
1- جوان ترین رهبر (زندگی داستانی شهید نواب صفوی)
نادره عزیزی نیک - مرکز اسناد انقلاب اسلامی - 272 صفحه - رقعی (شومیز) - چاپ 6 سال 1391 - 1000 نسخه - 73000 ریال
2- شهید نواب صفوی
شاهین رهنما؛ زیرنظر: شورای کارشناسی دفتر انتشارات کمک آموزشی - موسسه فرهنگی مدرسه برهان - 96 صفحه - پالتویی (شومیز) - چاپ 5 سال 1391 - 5000 نسخه - 35000 ریال
3- سومین پرچمدار: زندگینامه شهید سیدمجتبی نواب صفوی
داود سالک؛ ویراستار:احمد بروجردی - سوره مهر - 224 صفحه - رقعی (شومیز) - چاپ 4 سال 1390 - 2500 نسخه - 36000 ریال
4- سیدمجتبی نواب صفوی: نگاهی به زندگی و مبارزات شهید نواب صفوی
ارمیا آدینه؛ ویراستار:سیدمصطفی زحمتکش - میراث اهل قلم - 72 صفحه - پالتویی (شومیز) - چاپ 1 سال 1390 - 2500 نسخه
5- شهید سیدمجتبی نواب صفوی، زمانه و زندگی
گروه تاریخ کتاب سبز - کتاب سبز - 64 صفحه - رقعی (شومیز) - چاپ 1 سال 1390 - 2000 نسخه - 20000 ریال
6- تکاپوهای آرمان گرایانه ی اسلامی (فداییان اسلام از زبان محمدمهدی عبدخدایی)
عبدخدایی، محمدمهدی-مصاحبه کننده داوود امینی، تهران: مؤسسه ی مطالعات تاریخ معاصر ایران، 1389
7- فداییان اسلام در کلام یاران
عبدالرحمن حسنی فر،تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1389
8- شبنم سرخ: مروری بر زندگی و مبارزات روحانی شهید سیدمجتبی نواب صفوی (ره)
محمدحسین فکور - موسسه بوستان کتاب - 92 صفحه - رقعی (شومیز) - چاپ 2 سال 1388 - 1000 نسخه - 21000 ریال
9- آسیب شناسی تشکیلات احزاب در ایران: بررسی موردی سه حزب توده، جبهه ی ملی و فداییان اسلام
محمدمسعود سلامتی-پایان، 1388
10- اسنادی از فعالیت ها و مبارزات جمعیت فداییان اسلام و شهید سید مجتبی نواب صفوی
روح الله بهرامی و رحیم روح بخش، تهران: خانه ی کتاب، 1388
11- پروانه ای که سوخت: روایت داستانی از زندگی شهیدسید مجتبی نواب صفوی
سارا عرفانی، تهران: شرکت انتشارات سوره ی مهر، 1388
12- فضیلت های ماندگار: مفاخر شهدای روحانیت خراسان: شهید حجت الاسلام و المسلمین سیدمجتبی نواب صفوی
سیدحسن حسینی - سخن گستر - 248 صفحه - جلد 5 - رقعی (شومیز) - چاپ 2 سال 1387 - 2000 نسخه - 22000 ریال
13- آموزگار من نواب: چگونه با نواب صفوی آشنا شدم
محمدجواد حجتی کرمانی-تهران: اطلاعات، 1387
14- برنامه ی حکومتی فداییان اسلام: برنامه ی حکومت اسلامی به قلم شهید نواب صفوی رهبر فداییان اسلام در سال1329ه.ش
به همت محمود میردامادی-تهران: بنیاد بعثت،1386
15- اندیشه و عملکرد فداییان اسلام
داوود امینی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1385
16- صلای بیداری: یادمان تصویری شهید نواب صفوی و یارانش
به اهتمام:محمدرضا کائینی - نشر شاهد - 108 صفحه - رحلی (شومیز) - چاپ 1 سال 1385 - 2000 نسخه - 30000 ریال
17- سیدمجتبی نواب صفوی: اندیشه ها، مبارزات و شهادت او
حسین خوش نیت، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1385
18- نواب: اسطوره ی مهر
پروین قائمی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1384
19- نقش فداییان اسلام در تاریخ معاصر ایران
روح الله حسینیان،تهران: سازمان بنیاد شهید و امور ایثارگران، معاونت پژوهشی و ارتباطات فرهنگی، نشر شاهد، 1384
20- سیدمجتبی نواب صفوی
به کوشش محمدحسین عباسی ولدی؛ به سفارش گنجینه ی مرکزی شهدا، تهران: معاونت پژوهشی و ارتباطات فرهنگی، نشر شاهد، 1384.
21- یادواره ی شهید نواب صفوی
سیدهادی خسروشاهی - مرکز اسناد انقلاب اسلامی - 380 صفحه - رقعی (شومیز) - چاپ 1 سال 1384 - 2000 نسخه - 23000 ریال
22- خاطرات نیره السادات احتشام رضوی(همسر شهید نواب صفوی)
تدوین حجت الله طاهری-مرکز اسناد انقلاب اسلامی-260 صفحه، رقعی(شومیز)، چاپ 2 سال 1384- 18000 نسخه-16000 ریال
23- رهبری به نام نواب
مهدی قیصری،تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1384
24- جمعیت فداییان اسلام به روایت تصویر
ابراهیم عباسی،تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1384
25- سربداران بیدار
مجدالدین معلمی-تهیه ی مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیمای قم: حوزه ی علمیه ی قم، دفتر تبلیغات اسلامی، مرکز انتشارات، 1383
26- سیدمجتبی نواب صفوی: نگاهی به زندگی و مبارزات رهبر فداییان اسلام
کمیل خجسته، تهران: فراندیش، 1383
27- جمعیت فداییان اسلام به روایت اسناد
احمد گل محمدی-تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1382
28- جمعیت فداییان اسلام و نقش آن در تحولات سیاسی- اجتماعی ایران
داوود امینی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی ، 1381
29- خاطرات شهید سیدمحمد واحدی
تدوین مهناز میزبانی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1381
30- شبنم سرخ: مروری بر زندگی و مبارزات روحانی شهید سید مجتبی نواب صفوی
محمدحسین فکور- بوستان کتاب قم-88صفحه-رقعی (شومیز)-چاپ 1سال 1380-4000 نسخه-4300 ریال
31- خاطرات محمد مهدی عبدخدایی: مروری بر تاریخچه ی فداییان اسلام
تدوین مهدی حسینی، تهران: مرکز اسناد انقلاب، 1379
32- نواب صفوی: سفیر سحر
علی رضا سیدکباری، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، مرکز چاپ و نشر، 1372.
33- نواب صفوی
علی موسوی گرمارودی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1369
34- اوجی بر پهنه ی انقلاب
حسین اردلانی، جمعیت فداییان اسلام قائم شهر، وفاداران شهید نواب صفوی، 1361.
35- شهید نواب صفوی
عبدالامیر فولادزاده- اعلمی-40صفحه-چاپ1 سال 1359
36- جنبش فداییان اسلام
ابراهیم غلامی تهرانی،تهران: فخر رازی، (1357
تکاپوهای آرمانگرایانه ی اسلامی(فدائیان اسلام از زبان محمد مهدی عبد خدایی) - داود امینی- چاپ دوم
| ||
اختلاف نواب صفوى با دکتر مصدق در سیاست خارجى - مصاحبه داود امینی با محمد مهدی عبدخدایی
اختلاف نواب صفوى با دکتر مصدق در سیاست خارجى
موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران
مصاحبه داود امینی با محمّدمهدى عبدخدایى
ریشة اختلافات ما با مصدق این است که در کنار این مسائل، مسئلة اصل چهار ترومن وجود دارد. مسئله اینکه دکتر مصدق با این دیدگاه نگاه مىکرد که، به وسیلة آمریکاییها، انگلیسیها را بیرون کند. سیاست موازنة منفى او بر این مبنا استوار بود که به وسیلة یک دشمن، یک منفعت طلب دیگر، منفعتطلبى را که در حال غارت بود از میان ببرد. من در اینجا، با نهایت تأسّف، امروز پس از چهل سال، مىگویم که دکتر مصدق، به دلیل ناآگاهىاش از جغرافیاى سیاسى، جغرافیاى اقتصادى و جغرافیاى نظامى منطقه، شایستگى حل مسئله نفت و رهبرى نهضت ملى را نداشته است.
دکتر مصدق دقیقا از طرح مارشال و همینطور از بازتابهاى این طرح در اروپا خبر نداشته، از جریان پیمان ناتو، بازتابهاى فروش اسلحه به پیمان ناتو بیخبر بوده؛ یعنى مىخواهم بگویم که تحقیقى در این مورد نکرده است. دکتر مصدق، علاوه بر طرح مارشال، از اصل چهار ترومن هم خبر نداشته که دکتر لیوارن، مدیر کل کشاورزى آمریکا، در کنار دکتر صدیقى، وزیر کشور، مىنشینند و قرارداد مىنویسند براى بازسازى و مدرنیزه کردن کشاورزى ایران. اینها را دکتر مصدق نمىدانسته است.
مصدق در سالهاى 1299-1285 شمسى زندگى مىکرده که نمىدانسته دیگر استعمار جغرافیائى عمرش به پایان رسیده است. کلنىها خودشان را به نوعى نئوکلنیالیسم تبدیل کردهاند. بازارهاى دنیا را امپریالیسم یا استعمار مىخواهد تصرف کند. دیگر نمىخواهد قسمتى از سرزمینها را بگیرد. جنگ جهانى دوّم است، دنیا صنعتى شده است. کشورهاى جهان به هم نزدیک شدهاند. مخابرات، تکنولوژى، تلویزیون و رادیو کشورها را به هم نزدیک کرده است. دنیاى سالهاى 1290-1285 شمسى دیگر تمام شده؛ دنیاى دیگرى است. مسائل جدیدى در دنیا مطرح است. امروز استعمار جغرافیایى مطرح نیست، استعمار اقتصادى مطرح است. وجود طرح مارشال ایجاب مىکند که دستهاى آمریکا و انگلستان، در یک کاسه باشد. اوضاع انگلیس به علت خسارات عظیمى که در جنگ جهانى دوم دیده، تخریبى که هواپیماهاى آلمانى در انگلستان به وجود آوردهاند ایجاب مىکند که 80% صنایع انگلستان به توسط سرمایهگذارى سرمایهگذاران آمریکایى بازسازى شود و این سرمایهگذارى نیاز به انرژى ارزان دارد و این انرژى ارزان ایجاب مىکند که آمریکا از انگلستان حمایت کند. به علاوه، در دنیایى که بعد از جنگ جهانى دوّم، فضاى باز سیاسى به وجود آمده، حالا که نهضتهاى آزادیخواهى در دنیا پدید آمده، کشورهاى تحت استعمار در حال بیدارى هستند، انگلستان نمىتواند کشورهایى را که زیر سلطه داشته، نگه دارد؛ یا باید تحویل روسها بدهد یا آمریکاییها. در شرکت نفت آرامکوى عربستان این را ما مىبینیم، در مصر این را مىبینیم. فرانسه هم در پارهاى از جاها همین وضع را داشته است. فرانسه و مراکش همین وضع را داشتهاند. آلمان هم که به طور کلى از هم پاشیده شده بود و با سرمایهگذارى آمریکا در حال برپا خاستن بوده است.
اینها را دکتر مصدق یا باخبر نبوده یا مطالعه نکرده بوده یا آنقدر سرگرم کارهاى خودش، سرگرم احمدآبادش و سرگرم کارهاى شخصىاش و مبارزات انتخاباتیش بوده که به این مسائل نرسیده. مشاورین آگاهى هم نداشته که به او بفهمانند که دنیا حالا تغییر کرده است.
من نمىخواهم بگویم که نواب صفوى هم مىدانسته؛ نه، نواب صفوى هم وضع دکتر مصدق را داشته، نه اینکه فکر کنید نواب صفوى یک آدم مطلع بوده است. آیا یک طلبة جوان 25 ساله آگاه بوده که طرح مارشال چه بازتابهایى دارد؟ امّا، نواب صفوى یک آرمانخواه مذهبى بوده، عینکش براى نگاه به ایران با عینک دکتر مصدق تفاوت داشته است. دکتر مصدق از بقایاى رجال دورة قاجار بوده است. نواب صفوى طلبهاى بوده که نجف را دیده است. نواب صفوى برایش روس، انگلیس، آمریکا تفاوتى نداشته. کسى نبوده که بگوید من به وسیلة آمریکا انگلیس را بیرون مىکنم؛ وقتى موفق نشدم، به وسیلة آزاد گذاشتن حزب توده آمریکاییها را بیرون مىکنم. اصلاً دنبال این حرفها نبوده است. مىگفتند: نه روس، نه انگلیس، نه آمریکا. یک آرمانخواه مذهبى که در فضاى ذهنى خودش زندگى مىکرده، توى این فضاى ذهنیش هست که اشتباه مىکند؛ چون یک مسلمان معتقد، به مراتب، از یک شبه روشنفکر غیرمعتقد کمتر اشتباه مىکند. این طبیعت قضیه است. حتّى من معقتدم یک سوسیالیست معتقد، از یک شبهروشنفکرى که واژههاى سوسیالیسم و امثال آن را ورد زبانش کرده، کمتر اشتباه مىکند؛ چون او توى خط خودش حرکت مىکند. این دو تا دیدگاه است.
به هر جهت، ریشة اختلافات از توافق دربار و جبهة ملّى بوده است که بعدها البته، با دستگیرى نواب صفوى، گسترش پیدا مىکند.
موضوعات و منابع کتاب جمعیت فدائیان اسلام- داود امینی
جمعیت فدائیان اسلام
نویسنده : داوود امینی
- مقدمه
- پیشگفتار
- بخش اول: علل پیدایش و اندیشه‌های سیاسی - دینی جمعیت فدائیان اسلام
- فصل اول: زمینهها و بسترهای سیاسی - اجتماعی شکل‌گیری و تشکیل جمعیت فدائیان اسلام
- الف - تحولات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایران در آستانه قدرت یافتن رضا شاه
- ب - تقابل رژیم رضاشاه، با باورهای دینی مردم و ویژگیهای حکومتی آن
- ج - فضا سازی رژیم رضاشاه علیه دین و باورهای مذهبی و حمایت از طرحهای تجددگرایانه
- د - نقش جریانهای فکری و سیاسی ضددینی، در تضعیف نهاد دین در جامعه
- ه - عمدهترین جریانات سیاسی ایران ، پس از شهریور 1320 ش
- و - سرگذشت نواب صفوی تا بدو تاسیس جمعیت فدائیان اسلام
- ز - تقابل اندیشه و نوشتههای کسروی با اعتقادات مذهبی مردم و مضروب شدن وی
- ح - شکل‌گیری و اعلام موجودیت جمعیت فدائیان اسلام
- فصل دوم - اندیشه سیاسی - دینی فدائیان اسلام
- الف - مبانی فکری جنبش فدائیان اسلام
- ب - بررسی اندیشه‌های نواب صفوی در کتاب جامعه و حکومت اسلامی
- ج - نگاهی به روابط فدائیان اسلام با علما و مراجع دینی
- د - نظری بر همکاری و اختلاف فدائیان اسلام و آیت الله کاشانی
- ه - فدائیان اسلام و جبهه ملی؛ ائتلاف و جدایی
- و - بررسی پیوند فکری نواب صفوی با اخوانالمسلمین
- ز - شیوه فدائیان اسلام در مبارزات سیاسی
- بخش دوم: عملکردها و فعالیتهای جمعیت فدائیان اسلام
- فصل اول: فعالیتهای جمعیت فدائیان اسلام، از بدو تاسیس تا نهضت ملی نفت
- الف - بررسی روند رویارویی فدائیان اسلام با کسروی و قتل وی
- ب - بازتاب قتل کسروی در جامعه و واکنش فدائیان اسلام
- ج - سفرهای ارشادی - تبلیغی نواب صفوی برای جذب نیروهای مذهبی
- د - اهتمام نواب صفوی و آیت الله کاشانی به حمایت از مردم فلسطین
- ه - جلوگیری نواب صفوی از انتقال جنازه رضاشاه به نجف
- و - مخالفت فدائیان اسلام با انتقال جسد رضاشاه به ایران
- ز - ریشههای درگیری فدائیان اسلام با طلاب در حوزه علمیه قم
- ح - تاثیرات وضعیت سیاسی حکومت، در آستانه مجلس شانزدهم، بر روند فعالیت فدائیان اسلام
- ط - مبارزات فدائیان اسلام علیه نخست وزیری هژیر و قتل وی
- ی - تاثیرات فدائیان اسلام بر انتخابات مجلس شانزدهم
- ک - چگونگی شکل‌گیری و ارتباط تشکلهای اسلامی، با فدائیان اسلام.
- فصل دوم: عملکرد فدائیان اسلام؛ از نهضت ملی شدن صنعت نفت تا کودتای 28 مرداد 1332 ش
- الف - تفاهم نیروهای سیاسی فعال نهضت ملی نفت در خصوص قتل رزم آرا
- ب - بازتابهای داخلی قتل رزم آرا.
- ج - بازتابهای خارجی قتل رزم آرا و ملی شدن صنعت نفت ایران
- د - چگونگی ظهور و سقوط کابینه حسین علاء
- ه - سرآغاز ایجاد شکاف بین فدائیان اسلام با دکتر مصدق و جبهه ملی
- و - نخستین جرقههای اختلافات میان فدائیان اسلام و آیت الله کاشانی
- ز - پیامدهای بازداشت نواب صفوی و فدائیان اسلام، توسط دکتر مصدق
- ح - واکنشها و اقدامات فدائیان اسلام برای آزادی نواب صفوی و یارانش
- ط - روند درگیری، تحصن و بازداشت فدائیان اسلام در زندان قصر و پیامدهای آن
- ی - دادگاه محاکمه فدائیان اسلام متحصن در زندان قصر
- ک - علل ترور دکتر سید حسین فاطمی، توسط فدائیان اسلام
- ل - مواضع فکری فدائیان اسلام، در برابر سیاستهای دولت مصدق
- م - برخوردهای فکری و فیزیکی فدائیان اسلام با تشکیلات حزب توده
- ن - چگونگی شکل‌گیری کمیته اجرائی و مجازات وابسته به فدائیان اسلام
- س - علل طرد و استعفای برخی از اعضای فدائیان اسلام.
- ع - سلسله سفرهای تبلیغی - زیارتی نواب و یارانش، پس از آزادی از زندان
- ف - فعالیت شاخههایی از فدائیان اسلام و هیئتهای مذهبی
- ض - هشدار نواب صفوی به دکتر مصدق، پیش از وقوع کودتای 28 مرداد 32
- فصل سوم: سیر حرکت فدائیان اسلام، از کودتای 28 مرداد 32 تا شهادت نواب صفوی و یارانش و تداوم آن تا انقلاب اسلامی
- الف - مواضع فدائیان اسلام پس از کودتای 28 مرداد 32
- ب - سفر نواب صفوی به اجلاس مؤتمر اسلامی اردن
- ج - سفر نواب به مصر، دیدار با اخوانالمسلمین؛ حرکتی در جهت پیوند جنبشهای دینی در جهان اسلام
- د - انصراف نواب از کاندیداتوری دوره هجدهم مجلس شورای ملی
- ه - ارتباط پیمان نظامی بغداد با ترور حسین علاء
- و - شهادت، سرانجام یک دهه مبارزه اسلامگرایانه نواب صفوی و یارانش
- ز - منابع مالی جمعیت فدائیان اسلام
- ح - تداوم راهبردها و مبارزات سیاسی فدائیان اسلام تا انقلاب اسلامی
- ط) ظهور دوباره شاخههایی از فدائیان اسلام پس از پیروزی انقلاب اسلامی
- ی - نتیجه
- ضمایم
- الف)بخشی از مقاله نواب صفوی در مخالفت با انتقال جنازه رضاشاه تحت عنوان صحیفه آسمان نجف
- ب) صورت اسامی بازداشت شدگان فدائیان اسلام، توسط حکومت نظامی
- ج) رونوشت صورت اسامی اشخاصی که از جیب سیدعبدالحسین واحدی (پس از دستگیری) کشف شده است:
- د) نامه سیدعبدالحسین واحدی به ریاست شهربانی کل کشور در خصوص مداوا و ترتیب آزادی نواب صفوی از زندان:
- ه) دست نوشتهای از سیدمجتبی نواب صفوی در رابطه با غیر قانونی بودن حکومت شاه:
- و) اظهارات خلیل طهماسبی با خبرنگار، پس از آزادی از زندان، درباره انگیزههای وی از قتل رزم آرا:
- ز) اعلامیه و موضعگیری نواب صفوی پنج روز پس از کودتای 28 مرداد، در برابر دولت زاهدی:
- ح) اعلامیه نواب صفوی در مخالفت با ظلم و جنایت و مداخله خارجیان در امور کشور در سال 1333.
- خ) اعلامیه نواب صفوی در سال 1334، در خصوص مخالفت با مشارکت ایران در پیمانهای نظامی با بلوک نظامی جهان:
- چ) مقاله چرا مسلحانه میجنگیدیم؟ (از نشریه منشور برادری
- ژ) آخرین سند باقیمانده از شهید نواب صفوی
ژ) آخرین سند باقیمانده از شهید نواب صفوی
وزارت جنگ
اداره دادرسی ارتش
نام و شهرت بازجو: سرتیپ کیهانخدیو
نام و شهرت متهم: غیرنظامی سیدمجتبی نواب صفوی
سیزدهمین جلسه تحقیقات در ساعت 30/18 شروع شد.
28/9/34
س - اتهام شما توطئه به منظور بر هم زدن اساس حکومت و تحریص مردم به مسلح شدن بر ضد سلطنت و تشکیل جمعیتی که مرام و رویه آن ضدیت با سلطنت مشروطه ایران بوده است و قاچاق اسلحه و مهمات می باشد، به عنوان آخرین دفاع مطلبی دارید بنویسید.
ح - چون قانون اساسی ایران بحمدالله متکی بر قوانین قرآن و اسلام است و تصریحات اکیدی دارد بر اینکه حکومت و مملکت ایران، مملکت و حکومت رسمی اسلامی است و مذهب رسمی آن طریقه حقه جعفریه است و نیز شاه باید دارای و مروج مذهب شیعه باشد و بنابراین به طریق اولی حکومت و قوای تابعه حکومت باید دارا و مروج مذهب شیعه باشند و نیز تصریح می کند که قوانین مصوبه مجلس بایستی هیچگونه مباینت و مخالفتی با قوانین اسلام نداشته باشد و نیز تصریح می کند که این قانون یعنی این ماده اساسی قابل تغییر نخواهد بود تا ظهور حضرت ولی عصر ارواح العالمین له الفداء بنابراین تمام این مصرحات غیرقابل تغییر قانون اساسی معلوم می شود که:
اولا قوانین اسلام در ایران رسمیت قانونی داشته و هر قانونی که بر خلاف قوانین اسلام باشد ملغی و غیرقانونی است.
و ثانیا معلوم می شود که وظیفه هیئت حاکمه اجراء سراسر قوانین اسلام در مملکت بوده و وقتی حکومت اسلامی و قانونی هستند و مقامشان از طرف خدا و ولی عصر ارواحنا الفداء از طرف قانون اساسی رسمیت و قانونیت دارد که جمیع احکام اسلام و شیعه را اجراء و عملی و ترویج نمایند و جمیع اعمالی عمومی و منکرات و مفاسد را که از نظر اسلام و شیعه منکر و فساد است از میان ببرند و در غیر اینصورت رسمیت و قانونیت از نظر قانون اساسی ندارند. امروزه پر پیداست بینکم و بین الله که جمیع اعمال و رفتار حکومت و اجتماعی که باید از طرف قانون اجتماعی مردم در میانش اجرا شود برخلاف نصوص صریح و ضروریات صریح و مسلم اسلام و قرآن رفتار می کنند. از نظر شعائر می بینیم که یک مملکت کفر با کشور شیعه و مسلمان ایران از نظر تظاهرات اجتماعی فرقی نداشته و از نظر اعمال و رفتار جمیع افراد هیئت حاکمه هیچ فرقی ندارد و شعائر اسلامی همگی از میان رفته و تظاهرات کفرآمیز به اسلام به شدت هجوم و بلکه شدیدترین هجوم علیه اسلام رائج است و به خصوص جمیع تشکیلات حکومت بر خلاف 5 مبانی اصول و ضروریات اسلام صریحا گردش می کند یعنی اگر در تمام تاریخ ادیان و مذاهب حقه سلف مطالعه کنیم می بینیم که نظیر این هجوم که سالها است از طرف هیئت حاکمه کشور ایران بر آئین حقه اسلام و مذهب حق جعفری روا گردیده کمتر سابقه داشته و یا هیچ سابقه ای نداشته است.
پس بنابراین شخص شاه و هیئت حاکمه عموما مهاجمین شدیدی علیه اسلام بوده اند و بنابراین قانون اساسی و قانون مقدس اسلام قانونیت و رسمیت ندارند پس در هنگامی از نظر قانون اساسی می شود برای اعمال هر متهمی دولت ادعانامه صادر کند (به خصوص که اتهامش این باشد که اعمالی علیه حکومت انجام داده است) که شخص شاه و هیئت حاکمه از نظر قانون اساسی قانونیت و رسمیت داشته باشد و به خصوص و به طور اخص در صورتی که قانون اساسی متکی بر قانون اسلام بوده و تمام قوانین اسلامی را امضاء می کند (خط خوردگی) پس تمام قوانین خاصه قوانین ضروری اسلام را امضا می کند و به خصوص قانون ضروری مسلم دفاع در اسلام را که دفاع از سوی آفریننده عزیز قانون فطری و طبیعی اش در بدن انسان و هر موجود زنده ای برای حفظ و بقاء شخصیت آن موجود قرار داده شده که اگر نبود بشری و جانبداری نبود و از هر عقیده و اصول عقیده مردم هر کشوری و هر ملتی که تمام اعمال و رفتار و شعائر و گفتار و صلح و جنگ و مخالفت و موافقتشان روی آن اصول عقیده در راس همه چیزشان قرار داشته و آن اصول و عقاید بالاتر از جان و مال و همه چیزشان است به خصوص عقاید حقه اسلامیه که اصول احکام اسلام رسمی باشند و عقیده به احکام هم جزء همان عقاید و اصولا جنگ با یک عقیده و دینی در جامعه مفهومی جز جنگ با لوازم و احکام و آثار و شعائر آن عقیده ندارند. و در این صورت وقتی یک چنین هجوم عمومی شدیدی از طرف جمیع سازمانهای دولت به عقاید مردم شده حق این است که حکومت بدون دلیل و برخلاف هر دلیلی شب و روز اسلحه و مهمات بردارد و به جان مردم بیفتد و مضافا بر اینکه با قوای تشکیلاتی و اسلحه و مهماتی که از دست رنج همین مردم مسلمان تهیه کرده و از اوضاع مهاجمین علیه اسلام شدیدا دفاع می کند یعنی اگر مسلمانها و ملت مسلمان حقیقی این مملکت بگوید که شب و روز هم می گوید که این بی حجابی عجیب که دین و عفت عمومی و اخلاق همه را روز به روز فاسد می کند و خود این تظاهر علیه جمیع آیات قرآن شریف که 17 آیه نص صریح در حجاب دارد نباید باشد و بخواهد نهی کنند و یا این سینماها و آرتیستهای فاسد کننده عموم نباید باشد و یا این موسیقی هوس انگیز و فاسد کننده اخلاق جامعه نباید باشد و یا این مسکرات خانمانسوز و مخالف اسلام نباید باشد حکومت با قدرت و اسلحه دفاع از منکرات نموده نهی کننده را منکوب می کند یعنی به عکس و مخالف قانون، قدرت خود را مصرف می کند، و در اینجا که با بالاتر از جان مسلمین یعنی این مسلمین که همه چیزشان به دینشان بستگی دارد و به همه چیزشان هجوم شده است اسلام و قانون اساسی دفاع را بر هر مسلمان عاقل و مکلفی واجب نموده است و از اول و آغاز هم در جزء ضروریات اسلام آن را یعنی دفاع را قرار داده است و ضروری هم آن حکمی است که احتیاجی به فتوا و استنباط مجتهد نداشته به استنباط و فتوا ابدا بستگی ندارد.
پس اسلام می گوید مسلمان دفاع کن علیه مهاجم، قانون اساسی می گوید ای مسلمان دفاع کن علیه مهاجم و عقل و منطق عمومی و اسلام و قانون اساسی مهاجم را در روز روشن مثل روشنی روز نشان می دهد که آن صدور تا ذیل هیئت حاکمه است. اینک قانون اساسی و اسلام به کسی که دفاع نکند می گوید چرا دفاع نکردی و امریه واجب و ضروری را اجراء ننمودی و صبر کردی که اسلام و قانون اساسی پایمال شود؟ یعنی خیانت به اسلام و قانون اساسی کردی و بالاترین خیانت به هر چیزی آنست که وجود آن چیز را نفی و نیست کنند و به نیستی و نفی شدن آن راضی شوند و آن اسلام قائم به اجتماع مسلما در خطر و رو به نیستی بوده و مورد این هجوم شدید قرار گرفته است، پس کسی و کسانی که برای دفاع از قوانین اسلام و بالنتیجه برای دفاع از قانون اساسی عملی و اعمالی علیه حکومت یا شخص شاه با وضع مذکور فعلی انجام داده است، بینکم و بین الله از نظر این قانون اساسی و از نظر اسلام آیا انجام وظیفه واجب، واجب نموده است و امر قانون اساسی و اسلام را اجرا کرده آیا در خور تشویق و تقدیر حقیقت اسلام و قانون اساسی نیست؟ آیا روح مقدس پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله قانون اساسی از مثل چنین کس و کسانی خوشنود نیست؟ تا چه رسد که علیه او حکمی دهد. خیر مسلم است که حکم قانون اساسی و روان قانون اساسی و قوانین مقدس اسلام علیه کسانیست که چرخهای حکومت رسمی اسلامی را علیه دین خدا و علیه قانون اساسی به گردش انداخته اند و باطن اسلام و قانون اساسی بر آنها نفرین می کنند زیرا بدن مطهرش در زیر چرخهای چنین حکومتی در رنج بوده به شدیدترین نحوی خرد می شود و ناله می کند و ارواح مقدس انبیاء و خاتم پیغمبران و آل مطهرش علیهم افضل صلوات الله نگران این اوضاع بوده، اشک تاسف و تاثر بر خونبهای مقدس خود اسلام و مسلمین مظلوم می ریزند و نفرین و هم دعا برای هدایت گمراهان می کنند زیرا که آن ارواح مقدس و مؤمنینی که به شرف تربیت در مدارس بزرگشان اندکی مشرف شده اند سراپا عطوفت و رحم و شفقتند و در واقع جنگشان برای جنگ نبوده از راه شفقت و رحمت و با کمال تاسف و تاثر است و نه از راه خشم و غضب شخصی و سلطه طلبی و منفعت جوئی.
و بنابراین وصف من هم که کوچکترین مؤمنی به حمدالله هستم و هم (به) برادران دینی نزدیکم همیشه در دعاها و زاریها برای هدایت برادران گمراه شده به خصوص هیئت حاکمه و برادران گمراه خود در راس مملکت نبوده ایم (ممکن است تعجب کنند و بگویند ما مسلمانیم و گمراه نیستیم بلی و اما خود اینکه هجوم به قوانین اسلامی بکنند گمراهی بزرگ است و قابل اجراء هم ندانند باز هم گمراهی بزرگ است) و با کمال روشنی و وضوح شفاها و کتبا سالها و ماهها و هفته ها و روزها تذکر داده ایم و در این خصوص کتاب مختصری نوشته ایم و گفته ایم که اگر قوانین اسلام یعنی روح قانون اساسی را اجراء کنید، این منافع عالی و بلند نصیب شخص شما و مملکت شما خواهد شد و ما هم قدرت بزرگ با ملت مسلمان ایران، یعنی از روی واقعیت و حقیقت در اختیار شما و برای شما خواهیم بود و هر چه بیشتر گفتیم کمتر نتیجه گرفتیم به ناچار برای انجام وظیفه دفاعی واجب، قدمهای خیلی با احتیاط و کوچکی برداشتیم.
سیدمجتبی نواب صفوی.
...................) Anotates (.................
1) فریدون آدمیت، فکر دموکراسی اجتماعی در نهضت مشروطیت ایران، تهران، انتشارات پیام، 1363، ص 3.
2) حمید بصیرت منش، علماء و رژیم رضاشاه، تهران، چاپ و نشر عروج، 1376، ص 29
3) محمد علی (همایون) کاتوزیان، اقتصاد سیاسی ایران از مشروطیت تا سقوط رضاشاه، ترجمه محمد رضا نفیسی، تهران پاپیروس، 1366، ص 125
4) سلسله پهلوی و نیروهای مذهبی به روایت تاریخ کمبریج، ترجمه عباس مخبر، نشر طرح نو، 1374، ص 164
5) احمد کسروی، تاریخ مشروطه ایران، تهران، انتشارات امیر کبیر، 1370، ص 322
6) منصورة اتحادیه (نظام مافی) پیدایش و تحول احزاب سیاسی مشروطیت، تهران، نشر گستره، ص 111 .
7) حمید بصیرت منش، همان منبع، ص 32
8) سلسله پهلوی و نیروهای مذهبی به روایت تاریخ کمبریج، همان منبع، ص 271
9) سعید برزین، زندگی سیاسی مهندس مهدی بازرگان، نشر مرکز، 1374، ص 31 - 29
10) نعمت الله قاضی، علل سقوط حکومت رضا شاه، نشر آثار، 1377، ص 42.
11) محمد تقی (ملک الشعرا) بهار، تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران، جلد دوم، تهران، انتشارات امیر کبیر، 1371، ص 93.
12) منظور از قانون منطقه ای، قدرتهای داخلی ایلات بختیاری و عشایر کوچ نشین و... است که رضاخان با تخته قاپو کردن آنها توانست پایه های قدرت خود را مستحکم سازد.
13) پیشین، ص 40/37
14) خسرو معتضد، رضا شاه و پس از سقوط، موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، 1376، ص 10
15) پیشین، ص 118
16) حمید بصیرت منش، همان منبع، ص 42-35
17) همایون کاتوزیان، همان منبع، ص 152 - 143
18) ریچارد کاتم، ناسیونالیسم در ایران، ترجمه احمد تدین، با مقدمه حاتم قادری، تهران انتشارات کویر، 1371، ص 168.
19) علی اصغر حکمت، سی خاطره از عصر فرخنده پهلوی، تهران، انتشارات وحید، 1355، ص 197
20) ریچارد کاتم، همان منبع، ص 177
21) سعید برزین، همان منبع، ص 36 .
22) سلسله پهلوی و نیروهای مذهبی به روایت تاریخ کمبریج، همان منبع، ص 282
23) مرسلوند، زندگینامه رجال و مشاهیر ایران، جلد اول، انتشارات الهام، 1369، ص 200 - 199
24) حبل المتین، سال 35، شماره 41 - 40، آبان 1306، ص 18
25) حمید بصیرت منش، همان منبع، ص 471
26) پیشین، ص 96 - 95
27) بر اساس اسناد موجود در آرشیو سازمان اسناد ملی ایران.
28) حمید بصیرت منش، همان منبع، ص 100 - 99
29) احسان طبری، ایران در دو سده واپسین، انتشارات حزب توده ، 1360، ص 253 - 246
30) کسروی، زندگانی من، تهران، انتشارات بنیاد، 1355، ص 131
31) یوسف فضایی، تحقیق در تاریخ و عقاید، شیعی گری، بابی گری، کسروی گری، تهران، عطایی، 1363، ص 279.
32) سینا واحد، کسروی تئورسیتین فرهنگی رضاخانی، اطلاعات، 9/11/62
33) یوسف فضائی، همان منبع ص 274
34) مهدی مجتهدی، رجال آذربایجان در عصر مشروطیت، بی جا، بی نا، 1327، ص 127
35) یرواند آبراهامیان، ایران بین دو انقلاب، ترجمه احمد گل محمدی و محمد ابراهیم فتاحی، تهران نشر نی، 1377
36) محمود تربتی سنجابی ، احزاب سیاسی ایران؛ قربانیان باور، انتشارات آسیا، 1375، ص 139
37) سهراب یزدانی، کسروی و انقلاب مشروطیت ایران، 1377، ص 20 - 19
38) پیشین، ص 32
39) پیشین، ص 29
40) حمید عنایت، اندیشه سیاسی در اسلام معاصر، ترجمه بهاءالدین خرمشاهی، تهران، خوارزمی، 1363، ص 283
41) سهراب یزدانی، همان منبع، ص 29
42) سینا واحد، همان منبع.
43) یوسف فضائی، همان منبع ، ص 279
44) حضرت امام خمینی (ره)، کشف الاسرار، ص 74
45) حسین تبریزی نیا، علل ناپایداری احزاب سیاسی ایران، ترجمه علی باقری، نشر بین الملل، 1371، ص 215
46) پیشین، ص 216
47) محسن مدیر شانه چی، احزاب سیاسی ایران، نشر رسا، 1375، ص 28.
48) پیشین، ص 79
49) یرواند آبراهامیان، همان منبع، ص 317
50) محسن مدیر شانه چی، همان منبع، ص 36 - 35
51) پیشین ، ص 56 - 55
52) سید هادی خسرو شاهی، فدائیان اسلام، تاریخ عملکرد، اندیشه (خاطرات یا تاریخ پیدایش فدائیان اسلام از شهید سید مجتبی نواب صفوی، تقریر از سید محمد واحدی)، انتشارات اطلاعات، تهران، 1375، ص 36
53) سید حسین خوش نیت، سید مجتبی نواب صفوی اندیشه ها، مبارزات و شهادت او. تهران، انتشارات منشور برادری، 1360، ص 14
54) حمید بصیرت منش، همان منبع، ص 54 - 53
55) سید علی سید کباری، نواب صفوی، سفیر سحر، تهران انتشارات مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی، معاونت پژوهشی، 1372، ص 29 - 28
56) مجله تاریخ و فرهنگ معاصر، فصلنامه مرکز بررسیهای اسلامی قم - گروه تاریخ (سید هادی خسرو شاهی)، شماره 2، زمستان 1370، ص 8
57) محمود مقدسی، ناگفته ها، خاطرات شهید مهدی عراقی، تهران، موسسه خدمات فرهنگی رسا، 1370، ص 18.
58) پیشین، ص 25
59) علی ربانی خلخالی، شهدای روحانیت شیعه در یکصد سال اخیر، جلد اول، ص 207 - 206
60) سید حسین خوش نیت، همان منبع، ص 16
61) ناگفته ها، خاطرات شهید مهدی عراقی ، همان منبع، ص 18
62) سید علی سید کباری، همان منبع، ص 63. همچنین نگاه کنید به: مجله تاریخ و فرهنگ معاصره، همان، شماره 2 ، ص 12 - 8
63) روزنامه توس، مورخه 23/6/ 77. فاطمه نواب صفوی در پاسخ به مصاحبه علی اکبر معین فرد در همان روزنامه.
64) درباره مدت تحصیل نواب صفوی در نجف، تاکنون نظرات متفاوتی ابراز گردیده است که بعضا بحث برانگیز بوده است. در این باره نوابه خود در بازجوئیهایش در سال 1344ش، چنین نوشتهه است:
سفر اول را در جنگ شهریور 20 جهت تحصیل به نجف اشرف مشرف شدم که حدود 4 الی 5 سال مشرف بودم و در این فاصله یکمرتبه مادرم را به تهران آوردم و 10 روز به زیارت بردم... یک سفر هم بعد از قضیه مرکزی در زمانی که مرحوم حاج آقا حسین قمی و مرحوم آقای حاجی سید ابوالفضل اصفهانی رحمت الله علیه رحلت کردند، به نجف اشرف مشرف شدم و مشغول تحصیل شدم. یک سال در این موقع در نجف بودم و تقریبا 7 الی 8 ماه پس از فوت آقای حاجی میرزاابوالحسن اصفهانی به تهران مراجعه کردم. بدین ترتیب با توجه به اینکه نواب صفوی همزمان با تحصیلات کلاسیک در مسجد قندی و مدرسه مروی، علوم مقدماتی حوزه را فرا گرفته بود و طبق گفته خودش در چند مرتبه سفر در نجف به مدت 5 الی 6 سال نیز از محضر استادانی بهره مند گشته بود، و نیز بنا به اظهارات استادانش از نبوغ فکری بالائی هم برخوردار بوده است و لذا در این مدت ضمن اتمام دروس سطح حوزه به مدارج بالای علمی حوزه نجف دست یافته بود. چنانکه در مباحثات با کسروی موفق شد، باطل بودن عقاید وی را برایش روشن سازد؛ تا جائی که کسروی وی را تهدید به ضرب و جرح توسط گروه رزمنده اش کرد. (افکار و اندیشه های مترقی نواب را از کتاب جامعه و حکومت اسلامی و اعلامیه ها و سخنرانیهایش می توان بدست آورد.)
65) محمد مهدی عبد خدائی (مصاحبه)، مجله پیام انقلاب، شماره 128، 2 / 10 / 63، قیام علیه فرهنگ و نظام طاقوت.)
66) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، پرونده فدائیان اسلام، کد 1645
67) محمد مهدی عبد خدایی (مصاحبه). مجله پیام انقلاب، همان
68) مرکز اسناد انقلاب اسلامی، پرونده فدائیان اسلام، کد 1645
69) سینا واحد، روزنامه اطلاعات، 9/ 11/ 62، مقاله کسروی تئوریستین فرهنگ رضاخانی.
70) مصاحبه عزت الله سحابی، نیم قرن خاطره و تجربه، جلسه اول و دوم، تهران اسفند 1376 ص 19.
71) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی ، همان منبع، کد 1645
72) مصاحبه عزت الله سحابی، همان منبع، ص 20
73) آرشیو سازمان اسناد ملی ایران، اسناد کسروی، کد 920 - 116004
74) پیشین، کد 320 - 116004، شماره پاکت 918
75) پیشین.
76) پیشین.
77) پیشین، کد 1 - 116004 - 1070
78) پیشین، کد 1 - 116004 - 918
79) پیشین، کد 1 - 116004 - 923
80) پیشین 1 - 116004 - 923
81) پیشین، کد 1 - 116004 - 918
82) پیشین.
83) سید حسن خوش نیت، همان منبع ، ص 14
84) پیشین، ص 9.
85) همچنین شیخ محمد حسین کاشف الغطاء آیت الله سید عبدالهادی شیرازی، آیت الله سیدد محمد شاهرودی، آیت الله سید ابراهیم میلانی و در راس آنها آیت الله سیدابولحسن اصفهانی نیز چنین فتوایی را صادر کردند. (سید علی کباری، نواب صفوی، همان منبع، ص 52 و نیز نگاه کنید به: مصاحبه محمد مهدی عبدخدایی، مجله شاهد، شماره 71، 15/ 10 / 63، مقاله مبارزه برای حکومت اسلامی شعار فدائیان اسلام بود
86) سید جمال الدین مدنی، تاریخ سیاسی معاصر ایران، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1361 ، ص 340
87) مجله تاریخ و فرهنگ معاصر، همان منبع، شماره 2، ص 10 - 9
88) سید حسن خوش نیت، همان منبع، ص 20 - 19
89) سید حسین خوش نیت، همان منبع، ص 20-19
90) آرشیو سازمان اسناد ملی ایران، کد 1 - 116004 - 923 (تصویر این سند در ضمایم آورده شده است.)
91) پیشین، کد 1 - 116004/2 - 929 (تصویر این سند در ضمایم آورده شده است.)
92) پیشین، کد 1 - 116004/2 - 929
93) پیشین، کد 1 - 116004 - 916
94) روزنامه جمهوری اسلامی، مورخه 26/10/1363 (ویژه سالگرد شهادت نواب صفوی و یارانش
95) ولکنهم فی القصاص حیوة یا اولو الباب لعلکم تتقون. (سوره بقره، آیه 179)
96) قرآن مجید، سوره بقره آیات 11 و 12.
97) قرآن مجید، سوره آل عمران، آیه 169 .
98) سید حسین خوش نیت، همان منبع، صص 23 - 21.
99) و ان الساعه اتیه لاریب فیها و ان الله یبعث من فی القبور (سورهه حج، آیه 7)
100) قرآن مجید، سوره ابراهیم، آیه 42.
101) قرآن مجید، سوره بقره، آیه 179.
102) سید حسن خوش نیت، همان منبع، ص 22 - 21
103) قرآن مجید، سوره احقاف، آیه 13
104) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، صورت بازجوئی نواب صفوی، پرونده انفرادی، شماره پرونده 1100
105) سید جمال الدین مدنی، همان منبع ص 83 - 82
106) جان فوران. مقاومت شکننده تاریخ تحولات اجتماعی ایران از صفویه تا پس از انقلاب اسلامی، ترجمه احمد تدین، تهران موسسه خدمات فرهنگی رسا، 1377، ص 304
107) علیرضا ملایی توانی، مقاله آسیب شناسی یک جنبش: تاملی در اندیشه و عمل جمعیت فدائیان اسلام، پژوهشنامه متین، فصلنامه پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی، سال دوم، شماره پنجم و ششم، زمستان 1378 و بهار 1379، ص 290 - 291
108) همان منبع، ص 290
109) ریچارد کانم، همان منبع، ص 184
110) خوش نیت، سید حسین، همان منبع، ص 209 - 208
111) مصاحبه نگارنده، با محمد مهدی عبد خدایی، 1376
112) پیام انقلاب، شماره 24، بیست و هفتم دیماه 1359، مصاحبه با حجت الاسلام لواسانی.
113) حسین خوش نیت، همان منبع، ص 23
114) بحث اجمالی تقابل فدائیان اسلام با حزب، توده در مبحث برخوردهای فکری و فیزیکی فدائیان اسلام با تشکیلات حزب توده، خواهد آمد.
115) سید حسن خوش نیت همان منبع، ص 240 - 234
116) سیدحسین خوش نیت، همان منبع، ص 59
117) سیدهادی خسرو شاهی، همان منبع، ص 331 - 187
118) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، پرونده شماره 1100، انفرادی فدائیان اسلام، (صورت بازجوئیهای نواب صفوی 1334؛ )
119) محسن مدیر شانه چی، همان منبع، ص 77
120) نواب صفوی، سید مجتبی، جامعه و حکومت اسلامی (راهنمای حقایق)، ص 52
121) سید هادی خسرو شاهی، همان منبع، ص 216 - 197. کتاب (جامعه و حکومت اسلامی، اثر سید مجتبی نواب صفوی).
122) علیرضا ملایی توانی، همان منبع، ص 293 - 292
123) سید حسین خوش نیت، همان منبع، ص 210
124) علیرضا ملایی توانی، همان منبع،
125) به نقل از: گی روشه، تغییرات اجتماعی، ترجمه منصوره وثوقی، تهران نشر نی، چاپ هفتم، 1376، ص 27
126) علیرضا ملایی توانی، همان منبع، ص 294
127) پیشین، ص 295
128) سید حسین خوش نیت، همان منبع، ص 218
129) سید هادی خسرو شاهی، همان منبع، ص 219 - 217
130) سید هادی خسرو شاهی، همان منبع، ص 226 - 220
131) سید هادی خسرو شاهی، همان منبع، ص 243 - 229
132) پیشین، ص 235 - 242
133) پیشین، ص 349-243
134) پیشین، ص 257 - 250
135) پیشین، ص 265 - 258
136) پیشین، ص 278 - 275
137) سید هادی خسرو شاهی، همان منبع، ص 284 - 282
138) پیشین، ص 293 - 248
139) قرآن مجید سوره آل عمران، آیه 139.
140) سید هادی خسرو شاهی، همان منبع ص 301 - 294
141) قرآن مجید، سوره روم، آیه 30.
142) سید هادی خسرو شاهی، همان منبع، ص 328 - 302
143) علیرضا ملایی توانی، همان منبع، ص 302
144) تقابل اندیشه های فدائیان اسلام با کسروی، در مباحث تقابل اندیشه و نوشته های کسروی، با اعتقادات مذهبی مردم و مضروب شدن وی و نیز بررسی روند رویارویی فدائیان اسلام با کسروی و قتل وی به تفصیل بیان شده است.
145) علیرضا ملایی توانی، همان منبع، ص 302 - 301
146) علیرضا ملایی توانی، همان منبع، ص 302 - 301.
147) مجله فکه، امام و نواب صفوی، سال اول، شماره 11، اردیبهشت 1379، ص 6
148) سید حسین خوش نیت، همان منبع، ص 193
149) مصاحبه حجت الاسلام سید علی اکبر ابوترابی، آرشیو شفاهی سازمان اسناد ملی ایران، شماره 13، 7/10/72
150) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، صورت بازجوئیهای نواب صفوی، پرونده انفرادی شماره 1100
151) گفتگوی نگارنده با حجت الاسلام سید جواد واحدی برادر شهید سید محمد و سید عبدالحسین واحدی ، تهران، 1376
152) سید حسین خوش نیت، همان منبع، ص 218 - 217
153) ریچارد کاتم، همان منبع، ص 184
154) علی حجتی کرمانی، فصلنامه تاریخ و فرهنگ معاصر سال 27، شماره 6، ص 303
155) ریچارد کاتم، همان منبع، ص 184
156) علیرضا ملایی توانی، همان منبع، ص 309
157) پیشین
158) حسن طاهری خرم آبادی، خاطرات آیت الله طاهری خرم آبادی، به کوشش محمدرضا احمدی، تهران، انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1377، ج 1، ص 84 - 83
159) محمود تربتی سحابی، همان منبع، ص 131 . و نیز سید هادی خسروشاهی، همان منبع، ص 113، و نیم قرن خاطره و تجربه، مصاحبه عزت الله سحابی، 1376، ص 21
160) ناگفته ها همان منبع، ص 77 - 72
161) ریچارد کاتم، ناسیونالیسم در ایران، همان منبع، ص 184 - 183
162) سید هادی خسرو شاهی، همان منبع، ص 114، به نقل از خطرات با پیدایش فدائیان اسلام، از سید مجتبی نواب صفوی،
163) ریچارد کاتم، همان منبع، ص 184.
164) علیرضا ملایی توانی، همان منبع، ص 306
165) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، پرونده فدائیان اسلام، که بازیابی 3/280 سند شماره 3 - 1
166) علیرضا ملایی توانی، همان منبع، ص 307
167) پیشین.
168) منشور برادری، شهید نواب صفوی از بنیانگذاران جهاد مکتبی در کشورهای اسلامی، شماره هشتم، دوره جدید، 26/8/58
169) علی اصغر حلیی، تاریخ نهضتهای دینی - سیاسی معاصر، ص 162
170) موسس اخوان المسلمین عراق و نویسنده کتاب التبشیر و الاستعمار که با عنوان نقشه های استعمار در راه مبارزه با اسلام، به فارسی ترجمه شده است.
171) کمال حاج سید جوادی، همان منبع، ص 1
172) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، صورت بازجوئیهای نواب صفوی در سال 1334، شماره پرونده 1100
173) خوش نیت، سید حسین، همان منبع، ص 147
174) پیشین، ص 149 - 148
175) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، صورت بازجودئیهای نواب صفوی، پرونده 1100
176) سید حسین خوش نیت، همان منبع، ص 141. متن ترجمه مقاله حسن البناء در همان کتاب آمده است.
177) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، کد بازیابی 2808
178) حمید عنایت، همان منبع، ص 169 - 168
179) پیشین، ص 171 - 170
180) اسماعیل حسن زاده، تاملی در پیدایش و تکوین حزب ملل اسلامی پژوهشنامه متین (فصلنامه پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی)، سال دوم، شماره پنجم و ششم، زمستان 1378 و بهار 1379، ص 52و 53
181) علیرضاملایی توانی، همان منبع، ص 311 - 310
182) سید حسین خوش نیت، همان منبع، ص 212
183) شمس قنات آبادی، سیری در نهضت ملی شدن صنعت نفت، خاطرات شمس قنات آبادی؛ بازیابی پرونده وی در ساواک، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، تهران، 1377، ص 126
184) نیم قرن تجربه و خاطره، مصاحبه عزت الله سحابی، 1376، ص 24
185) سید حسین خوش نیت، همان منبع، ص 213، به نقل از، ابن هشام، سیرة النبویه، جلد دوم، ترجمه سید هاشم رسولی، ص 79
186) سید حسین خوش نیت، همان منبع، ص 212
187) سید مجتبی نواب صفوی، جامعه و حکومت اسلامی (کتاب رهنمای حقایق) ، ص 81 - 64 همچنین نگاه کنید به کمال حاج سید جوادی، همان منبع، ص 9، 10
188) اسماعیل حسن زاده، همان منبع، ص 52 - 51
189) پیشین ، ص 16
190) سیدهادی خسروشاهی ، همان منبع، ص 40
191) پیشین، ص 46 - 43 (متن کامل اعلامیه در آنجا آمده است)
192) احسان طبری ، آورندگان اندیشه خطا؛ سیری در احوالات صادق هدایت و احمد کسروی، تهران، سازمان انتشارات کیهان، 1378، ص 31
193) پیشین، ص 46 - 33.
194) نورالدین چهاردهی، داعیان پیامبری و خدایی ، تهران، انتشارات فتحی، 1366، ص 123
195) میرابولفتح دعوتی ، در پاسخ کسرویان، مقدمه حضرت آیت الله ناصر مکارم شیرازی، انتشارات آیین جعفری، 1344، ص 9
196) احمد کسروی، دادگاه، شرکت سهامی چاپاک، چاپ اول، 1323، چاپ چهارم 1340، ص 13
197) پیشین، ص 23
198) محمود تربتی سنجابی، همان منبع، ص 142 - 141
199) سیدهادی خسروشاهی، همان منبع، ص 150
200) ناگفته ها، خاطرات مهدی عراقی، همان منبع، ص 28 - 25 همچنین نگاه کنید به: جلال الدین مدنی، همان منبع، ص 341 - 340
201) آرشیو مرکز اسناد ملی ایران، کد 1 - 116004/2 - 929
202) سیدهادی خسروشاهی، همان منبع، ص 53
203) سیدحسین خوش نیت، همان منبع، ص 25
204) آرشیو سازمان اسناد ملی ایران. کد 1 - 81604/3 - 923 و کد 1 - 116004 - 916 سری اسناد کسروی.
205) آرشیو سازمان اسناد ملی ایران، کد 1 - 116004 - 911. سری اسناد کسروی.
206) پیشین، کد 1 - 116004 - 911
207) پیشین، کد 1 - 116004 - 911 و کد 1 - 116004 - 1 - 929 (سند شماره 54 ضمائم).
208) پیشین، کد 1 - 116004 - 1 - 929
209) سیدهادی خسرو شاهی، همان منبع: ص 55
210) سید حسین خوش نیت، همان منبع، ص 25
211) پیشین ص 25
212) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، کد 1645، پرونده نواب صفوی، همچنین بنگرید به: خسرو شاهی، سیدهادی، همان منبع، ص 56
213) آرشیو سازمان اسناد ملی ایران، اسناد نخست وزیری، کد 109032 - 1893
214) پیشین.
215) سیدهادی خسروشاهی، همان منبع ص 59 - 58
216) پیشین.
217) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، پرونده شهید ذوالقدر؛ کد بازیابی 1100
218) سیدهادی خسروشاهی، همان منبع. ص 59 - 58
219) مصاحبه نگارنده با محمد مهدی عبد خدایی، 1376
220) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، پرونده صورت بازجویی شهید نواب صفوی، کد ارزیابی 1100، انفرادی
221) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، پرونده نواب صفوی کد 1645
222) سید هادی خسروشاهی، همان منبع، ص 64-65
223) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، پرونده فدائیان اسلام، کد بازیابی 12/2808، اسناد شماره 52 و 55
224) سیدهادی خسروشاهی، همان منبع، ص 66 - 65
225) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، کد 1100
226) سیدهادی خسروشاهی، همان منبع ص 68 - 66
227) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، کد بازیابی 13/2808
228) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی ، پرونده شهید ذوالقدر، کد 1100.
229) سیدهادی خسرو شاهی، همان منبع، صص 61، 60. از خاطرات شهید نواب صفوی.
مجموعه خاطرات یا تاریخ پیدایش فدائیان اسلام که درکتاب فدائیان اسلام؛ تاریخ، عملکرد، اندیشه، از صفحه 33 تا 146، توسط حجت الاسلام سید هادی خسرو شاهی منتشر شده است، یادداشتهای دستنویس نواب صفوی از نخستین روزهای فعالیتهای سیاسی - مذهبی وی درعراق تا روزهای پس از قتل رزم آرا می باشد. این خاطرات به دنبال حملات آقای حائری زاده نیا درمجله خواندنیهای سال پانزدهم 1334 که به سردبیری دکتر نصرالله شیفته در آن دوران منتشر می شد و پس از درج پاسخ کوتاه و رسمی شهید نواب صفویکه طی نامه ای در آن مجله به چاپ رسید، یعنی از آغاز سال شانزدهم خواندینها آغاز و تا شماره 23 مجله منتشره در تاریخ 20 آبان ماه 1334، در 18 قسمت (18 شماره مجله) و به مدت 4 ماه منتشر گردید و در قسمت آخر توسط نواب نوشته شد که بنا به علل و موانعی که از ذکرش معذور است، ادامه این خاطرات قطع و به فرصت دیگری گذاشته می شود لیکن دیگر ادامه نیافت.
نصرالله شیفته، زندگی نامه و مبارزات سیاسی دکتر مصدق، تهران، نشر کوش، 1370، ص 55. و نیز: سید هادی خسرو شاهی، همان منبع، صص 14 و 15.
230) پیشین، ص 63 - 62.
231) پیشین، ص 63 - 62.
232) پیشین، ص 63 - 62.
233) پیشین، ص 63 - 62.
234) پیشین، ص 63 - 62
235) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، پرونده شهید ذولقدر، کد 1100.
236) فصلنامه تاریخ و فرهنگ معاصر، شماره های 3 و4، ص 38 - 37
237) سید علیرضا سید کباری، همان منبع، ص 77
238) سید حسین خوش نیت، همان منبع، ص 29
239) مهدی عراقی. ناگفته ها (خاطرات)، به کوشش محمود مقدسی، مسعود دهشور، حمیدرضا شیرازی، موسسه خدمات فرهنگی رسا، تهران 1370، همچنین نگاه کنید: به فصلنامه 15 خرداد، شماره 24 زمستان 1375، حجت الاسلام علی دوانی.
240) فصلنامه پانزده خرداد پیشین.
241) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، پرونده فدائیان اسلام، کد بازیابی 2808، ص 100 - 99
242) نام این شخص سید مهدی هاشمی است که پیش از این در همین نوشتار ذکر او رفت.
243) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، پرونده فدائیان اسلام، کد بازیابی 2808، سند شماره 1005 - 99
244) مجله سروش، شماره 24 مورخه 24/10/62، مقاله اقدامات شدید نواب صفوی به منظور جلوگیریی از انتقال جسد رضاخان. همچنین نگاه کنید به: مجله آیین اسلام، شماره 51
245) سید علی اکبر محتشمی، خاطرات، دفتر ادبیات انقلاب اسلامی، تهران، حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی، تهران، 1376، ص 41.
246) پیشین، ص 42
247) ربانی خلخالی، علی، همان منبع، ص 285.
248) ربانی خلخالی، علی، همان منبع، ص 285
249) پیشین ص، 216-215 و نیز ناگفته ها، همان منبع ، ص 48
250) مصاحبه نگارنده با محمد مهدی عبد خدایی در سال 1376
251) پیشین
252) فصلنامه پانزده خرداد، شماره 9 - 8، به نقل از خاطرات شهید شیخ فضل الله محلاتی. همچنین نگاه کنید به: علی ربانی خلخالی، همان منبع، ص 209 و ناگفته ها، ص 49 - 47.
253) خاطرات و مبارزات شهید محلاتی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تهران 1376، ص 23، همچنین نگاه کنید به: علی دوانی، نهضت روحانیون ایران، نجلد دوم، انتشارات بنیاد فرهنگی امام رضا علیه السلام، تهران، بی تا، ص 199
254) آرشیو سازمان اسناد ملی ایران، وزارت کشور، کد کامپیوتری 244/5 - 290000
255) پیشین.
256) پیشین.
257) پیشین.
258) سید هادی خسروشاهی، همان منبع، ص 174، مجموعه کامل کتاب جامعه و حکومت اسلامی اثر نواب صفوی تحت عنوان اعلامیه فدائیان اسلام یا کتاب رهنمای حقایق در همین کتاب توسط حجت الاسلام سیدهادی خسروشاهی تجدید چاپ شده است (صفحات 187 تا 331 کتاب مزبور)
259) مصاحبه نگارنده با محمد مهدی عبد خدایی، 1376
260) پیشین.
261) ناگفته ها، همان منبع، ص 48.
262) پیشین، ص 48
263) پیشین، همچنین نگاه کنید به: خاطرات و مبارزات شهید محلاتی، همان منبع، ص 32 - 30
264) علی دوانی، زندگانی زعیم بزرگ عالم تشیع آیت الله بروجردی، تهران نشر مطهر، 1371، ص 376.
265) خاطرات و مبارزات شهید محلاتی، همان منبع، ص 24 - 23. همچنین نگاه کنید به: علی دوانی، زندگانی زعیم بزرگ... ص 32 - 30
266) علی دوانی، زندگانی زعیم بزرگ.... ص، 376
267) مصاحبه نگارنده با محمد مهدی عبد خدایی، 1376.
268) پیشین.
269) پیشین.
270) فصلنامه تاریخ و فرهنگ معاصر، مرکز بررسیهای اسلامی قم، شماره 2، زمستان 1370
271) آرشیو سازمان اسناد ملی ایران، پرونده فدائیان اسلام.
272) پیشین.
273) مصاحبه نگارنده با محمد مهدی عبد خدایی، 1376.
274) مصاحبه نگارنده با محمد مهدی عبد خدایی، 1376.
275) یرواند آبراهامیان، همان منبع، ص 303
276) پیشین، ص 308 - 397 همچنین نگاه کنید به: عاقلی، روز شمار تاریخ ایران از مشروطه تا انقلاب اسلامی، تهران نشر گفتار، 1369، ص 299
277) باقر عاقلی، پیشین.
278) فصلنامه تاریخ و فرهنگ معاصر، شماره های 3و 4 و ص 46 - 45 (بحث مربوط به مجمع مسلمانان مجاهد، در مبحث ارتباط تشکلهای اسلامی با فدائیان اسلام مطرح خواهد شد.)
279) سید کباری، سید علیرضا، همان منبع، ص 85.
280) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، کد بازیابی 2808
281) پیشین.
282) سیدهادی خسروشاهی، همان منبع، ص 81
283) یرواند آبراهامیان، همان منبع، ص 308 - 307
284) سید علیرضا کباری، همان منبع، ص 86 - 85، همچنین نگاه کنید به: ناگفته ها: همان منبع، ص 37.
285) فصلنامه تاریخ و فرهنگ معاصر، جلد، 3 و 4؛ ص 82
286) همایون کاتوزیان، مصدق و نبرد قدرت، ص 146.
287) سید علی رضا سید کباری، همان منبع، ص 86
288) همایون کاتوزیان، همان منبع ، ص 309.
289) یرواند آبراهامیان، همان منبع، ص 310.
290) سید حسین خوش نیت، همان منبع، ص 41
291) باقر عاقلی، همان منبع، ص 296.
292) مسعود بهنود، از سید ضیاء تا بختیار، چاپ نورتکس، 1374، ص 293.
293) علی کریمیان، نمونه امضای اعضای هیئت دولت، فصلنامه گنجینه اسناد سازمان اسناد ملی ایران، شماره 32 و 31، ص 96.
294) مسعود بهنود، همان منبع، ص 293.
295) محمود تربتی سنجابی، همان منبع، ص 145
296) پیشین.
297) محمود طاهر احمدی و مجید تفرشی، گزارشهای محرمانه شهربانی، جلد دوم تهران، انتشار سازمان اسناد ملی ایران، 1371، ص 140
298) فصلنامه تاریخ و فرهنگ معاصر، ج 3 و 4، ص 40
299) محمود طاهری، همان منبع، ص 146 - 147
300) باقر عاقلی، همان منبع، ص 296.
301) پرچم اسلام، شماره 1263، 28 خرداد 1328.
302) علی کریمیان، همان منبع، ص 98.
303) محمود طاهر احمدی، همان منبع، ص 159 - 156
304) پیشین، ص 138 - 136
305) پیشین، گزارشهای محرمانه شهربانی 28 - 1327 ش در آرشیو سازمان اسناد ملی ایران.
306) پیشین، ص 156 - 155 اسناد و گزارشهای محرمانه شهربانی از سال 28 - 1327 ش در آرشیو سازمان اسناد ملی ایران.
307) پیشین، ص 149.
308) علی کریمیان، همان منبع، ص 99.
309) علی کریمیان، همان منبع، ص 99
310) باقر عاقلی، همان منبع، ص 298 - 296
311) فصلنامه تاریخ و فرهنگ معاصر، شماره های 3 و 4، ص 50.
312) ناگفته ها، همان منبع، ص 39.
313) فصلنامه تاریخ و فرهنگ معاصر، همان منبع، ص 52 - 50.
314) باقر عاقلی همان منبع، ص 304
315) مسعود بهنود، همان منبع، ص 302
316) باقر عاقلی، همان منبع، ص 304.
317) پیشین.
318) خوش نیت، سید حسین، همان منبع، ص 45
319) ناگفته ها، همان منبع، ص 45 .
320) حسین فردوست، (خاطرات)؛ ظهور و سقوط سلطنت پهلوی، تهران، اطلاعات، چاپ پنجم، 1371، ص 159 - 158
321) پیشین.
322) محمد مهدی عبدخدایی، شهید نواب صفوی را بشناسیم، منشور برادری، سال 29، شماره 41، شنبه 28/4/1359، ص 2.
323) حسین خوش نیت، همان منبع، ص 42
324) علی ابراهیمی، بررسی نهضت فدائیان اسلام 1334 - 1324 ش، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران، 1373 - 1372
325) سید علی سید کباری، همان منبع، ص 88.
326) مسعود بهنود، همان منبع، ص 303.
327) سید حسین خوش نیت، همان منبع، ص 47
328) خاطرات سید علی اکبر محتشمی، همان منبع، ص 41.
329) پیشین، ص 41.
330) پیشین.
331) مسعود بهنود، همان منبع، ص 307
332) سید حسین خوش نیت، همان منبع، ص 48
333) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، کد بازیابی 12/2808 سند شماره 14.
334) پیشین، کد بازیابی 2/2808، اسناد شماره های 14 و 15.
335) پیشین، کد بازیابی، 2/2808، اسناد شماره های 14و 15.
336) پیشین، کد بازیابی 2/2808، سند شماره 20.
337) پیشین، کد بازیابی 12/2808، سند شماره 15
338) پیشین، کد بازیابی، 2/2808، اسناد شماره 46 و 43، 39، 36، 34، 29.
339) محسن مدیر شانه چی، همان منبع، ص 80.
340) محمود تربتی سنجابی، همان منبع، ص 237.
341) حسین تبریزی نیا، همان منبع، ص 324.
342) شمس قنات آبادی، سیری در نهضت ملی شدن صنعت نفت، خاطرات شمس قنات آبادی، بازیابی پرونده وی در ساواک تهران مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، 1377.
343) پیشین ، ص 32 و 3.
344) محسن مدیر شانه چی، همان منبع، ص 80.
345) محمود تربتی سنجابی، همان منبع، ص 237.
346) حسین تبریزی نیا، همان منبع، ص 324.
347) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، کد بازیابی 3/2808 سندهای شماره 79 تا 3091، پیشین سند شماره 79 - 78
348) سید رضا سید کباری، نواب صفوی سفیر سحر، همان منبع، ص 92 - 91. همچنین نگاه کنید به: فصلنامه تاریخ و فرهنگ معاصر، جلد 5، ص 36 - 35.
349) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، کد بازیابی 3/2808، اسناد شماره های 77 تا 79
350) عصار
351) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی
352) سید جمال الدین مدنی، تاریخ سیاسی معاصر ایران، جلد اول، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1369، ص 182.
353) باختر امروز، شماره 279، مورخ 18 تیر 1329، به نقل از نیویورک تایمز به قلم آلیبون راست.
354) داد، شماره 1846، مورخ 7 تیر ماه 1329.
355) محمود تربتی سنجابی، همان منبع، ص 147،
356) اعلامیه جبهه ملی ایران که در جلسه علنی مجلس شانزدهم در تیرماه 1329 توسط دکتر مصدق قرائت شد.
357) ناگفته ها، همان منبع، ص 63
358) علی ابراهیمی، همان منبع، ص 114
359) پیتر آوری، تاریخ معاصر ایران، همان منبع، ص 263.
360) فتاوی و بیانیه های این علما و مراجع تقلید به ترتیب در روزنامه های شاهد 14 بهمن 29، شاهد بهمن
361) ناگفته ها، همان منبع،صص 65 - 69
362) پیتر آوری، همان منبع، ص 401
363) لولهنگ: آفتابه گلی
364) سید هادی خسروشاهی، همان، منبع، ص 106
365) سلسله پهلوی و نیروهای مذهبی به روایت تاریخ کمبریج، همان منبع، ص 78.
366) حسین تبریزی نیا، ناپایداری احزاب سیاسی در ایران، ترجمه علی باقری، نشر بین الملل، 1371، ص 226
367) محمود تربتی سنجابی، همان منبع، ص 131
368) سید هادی خسروشاهی، همان منبع، ص 113
369) نیم قرن خاطره و تجربه، مصاحبه عزت الله سحابی، 1376، ص 21
370) خواندنیها، سال 16، شماره 19، خاطرات فدائیان اسلام به قلم سید محمد واحدی، همچنین نگاه کنید به: ناگفته ها، همان منبع، ص 72.
371) سحابی، ویژه نامه اطلاعات، 17 دی ماه 1359.
372) نیم قرن خاطره و تجربه، همان منبع، ص 31
373) سید هادی خسروشاهی، همان منبع، ص 114. به نقل از خاطرات یا پیدایش فدائیان اسلام از سید مجتبی نواب صفوی.
374) حسین تبریزی نیا، همان منبع، ص 226 پ
375) ناگفته ها همان منبع ، ص 77 - 72
376) محمد ترکمان، اسرار قتل رزم آرا، تهران موسسه خدمات فرهنگی رسا، 1370، ص 413
377) نصرالله شیفته، خاطرات دوران ملی شدن نفت، روزنامه اطلاعات، 27 دی 1368 و منشور برادری 30 دی 1368.
378) سیدهادی خسروشاهی، همان منبع، ص 116.
379) سید حسین خوش نیت، همان منبع، ص 54.
380) زندگی سیاسی رزم آرا، ص 355
381) منوچهر و رخشان فرمانفرمائیان، خون و نفت؛ خاطرات یک شاهزاده ایرانی، ترجمه مهدی حقیقت خواه، انتشارات ققنوس، 1377، ص 308
382) حسین تبریزی نیا، همان منبع، ص 227، همچنین نگاه کنید به: سیدجلال الدین مدنی، همان منبع، ص 354.
383) نیم قرن خاطره و تجربه، همان منبع، ص 21
384) سید جلال الدین مدنی، همان منبع، ص 354.
385) مجله 15 خرداد، شماره 19 و 20، سال چهارم، زمستان 1374، مقاله گزارش قتل رزم آرا.
386) علی ابراهیمی، همان منبع، ص 139 - 138
387) باقر عاقلی، همان منبع، ص 319
388) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، پرونده فدائیان اسلام، کد بازیابی 3/2808، سند شماره 10، همچنین این اعلامیه در هفته نامه اصناف به صاحب امتیازی و مدیر مسئولی ابراهیم کریم آبادی شماره بیست و پنجم سال دوم، در مورخ 19/12/1329، منتشر شده است، توضیح اینکه تبصره های آن اعلامیه را در اینجا نیاورده ایم.
389) ناگفته ها، همان منبع، ص 85
390) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، پرونده فدائیان اسلام، کد بازیابی 156/703، سند شماره 454، اسناد دادگستری.
391) پیشین، کد بازیابی 156/703، اسناد شماره 484 - 483. همچنین نگاه کنید به: محمد ترکمان، همان منبع ص 127 - 126
392) محمد ترکمان، همان منبع، ص 148 - 147
393) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، پرونده فدائیان اسلام، کد بازیابی 156/703، سند شماره 488 و 509 - 506
394) محمد ترکمان، همان منبع، ص 464.
395) پیشین، ص 463
396) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، پرونده فدئیان اسلام، کد بازیابی 5/2808، سند شماره 68. (بخشی از سند مزبور در ضمایم آورده شده است) همچنین متن بازجوئی خلیل طهماسبی در صفحات 131 تا 148 کتاب اسرار قتل رزم آرا نیز آمده است.
397) پیشین کد بازیابی 156/703، سند شماره 463
398) محمد ترکمان، همان منبع، ص 280، اظهار نظر مکتوب ستوان یکم کریم خالق پناه کارشناس اداره فنی شهربانی در مورخ 27/9/30، در حضور نماینده دادسرا و بازپرس شعبه اول آگاهی.
399) پیشین، ص 281، اظهارات کارشناسی مکتوب سرهنگ 2 نامدار بهمن، کارشناس فنی ارتش در مورخ 30/9/30، در حضور نماینده دادستان تهران و نماینده اداره آگاهی.
400) پیشین، ص 399، متن بازجویی از دکتر مصدق و مواجهه او با نواب صفوی. سوال بازپرس سر تیپ کیهانخدیو از نواب صفوی چنین است: در توطئه قتل مرحوم سپهبد رزم آرا چه اشخاصی دست داشتند و قبل از کشته شدن آن مرحوم تجویز قتل کردند؟
401) پیشین، ص 400. متن بازجویی از دکتر مصدق و مواجهه او با نواب صفوی. سوال بازپرس کیهانخدیو از نواب صفوی چنین است: شما به صحت گفته خود چه دلیلی دارید مبنی بر اینکه آقایان را که نام بردید معاونت در قتل مرحوم سپهبد رزم آرا داشته اند از جمله آقای مصدق السلطنه.
402) پیشین، ص 228
403) پیشین، ص 412
404) پیشین، بازجویی آیت الله کاشانی /19/6/35
405) پیشین بازجویی خلیل طهماسبی، ص 411 - 410
406) پیشین، ص 431
407) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، پرونده فدائیان اسلام، کدبازیابی 2808، اسناد شماره 55 - 51 گزارش جلسه محاکمه و دفاعیات وکلای فدائیان اسلام ، متحصینین زندان قصر.
408) محمد ترکمان، همان منبع، ص 486.
409) پیشین، ص 31.
410) پیشین، کد بازیابی 156 - 153/703، جلد دوم.
411) پیشین کد بازیابی 156 - 153/703، جلد دوم.
412) سید جلال الدین مدنی، همان منبع، ص 575.
413) نصرالله شیفته، زندگینامه و مبارزات دکتر مصدق، تهران نشر کوش، 1370، ص 127
414) تهران مصور، چگونه رزم آرا را کشتم، شماره 484، 30 آبان 1331، ص 3. (در ضمایم آمده است).
415) سیری در نهضت ملی شدن نفت، خاطرات شمس قنات آبادی، بازیابی پرونده وی در ساوالک، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، 1377، ص 217 - 218
416) پیشین.
417) پیشین، ص 219
418) پیشین.
419) تهران مصور، مقاله چگونه اعلیحضرت همایون قوانین آزادی خلیل طهماسبی را توشیح کردند.، سال 1331، شماره 483، ص 3
420) سید هادی خسروشاهی، فدائیان اسلام، همان منبع ص 171 - 170، به نقل از: از آزادی تا شهادت، انتشارات ابوذر، ص 92 93. و عقیقی بخشایشی، جزوه آیت الله طالقانی؛ مرد علم و مبارزه و شهادت، قم ص 33. و نیز مصاحبه نگارنده با محمد مهدی عبد خدایی. 1376.
421) بسوی آینده، شماره 27، مورخ 18/12/29
422) پیشین.
423) بسوی آینده، شماره 224، مورخ 24/12/29، تفسیر اخبار
424) باختر امروز، شماره 476، مورخ 21/12/29
425) شاهد، شماره 346، مورخ 26/ 12/29
426) نصرالله شیفته، خاطرات ملی شدن نفت در ایران، روزنامه اطلاعات 27دی 1368.
427) به سوی آینده، مقاله بعد از ملی شدن نفت، شماره 228، مورخ 28 اسفند 1329.
428) پیشین.
429) پیشین.
430) محمد ترکمان، همان منبع، ص 447. نقل از روزنامه اطلاعات، مورخ 24 تیر 1331.
431) علی ابراهیمی، همان منبع، ص 137.
432) پیام انقلاب، سال سوم، شماره 50، سوم بهمن 1360، ص 57. همچنین نگاه کنید به: ناگفته ها، همان منبع، ص 86
433) باختر امروز، شماره 499، مورخ 26 فروردین 1330.
434) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، اسناد فائیان اسلام، کد بازیابی 3 - 156 - 173، سند شماره 387. همچنین نگاه کنید به: سید جلال الدین مدنی، همان، ص 575.
435) ناگفته ها، همان منبع، ص 88.
436) علی ابراهیمی، همان منبع، ص 144. صورت اسامی کشف شده در ضمایم آورده شده است.
437) سید محمد واحدی، خاطرات فدائیان اسلام، خواندنیها، شماره 22، سال 16، آبان 334 ش، ص 18.
438) علی ابراهیمی، همان منبع، ص 148.
439) ناگفته ها، همان منبع، ص 93 - 91
440) علی ابراهیمی، همان منبع، مصاحبه حجت اسلام محمد علی لواسانی
441) اطلاعات، شماره 7504، مورخ 7 فروردین 1330. همچنین نگاه کنید به: باقر عاقلی، همان منبع، ص 319
442) منوچهر و رخشان فرمانفرمائیان، همان منبع، ص 310
443) پیشین، ص 310
444) سپهر ذبیح، ایران در دوران مصدق، ترجمه محمد رفیعی مهرآبادی، تهران، عطایی، 1363، ص 56
445) علی ابراهیمی، همان منبع، ص 151
446) فؤاد روحانی، تاریخ ملی شدن صنعت نفت، تهران، 1356، ص 126. همچنین نگاه کنید به: داد، شماره 2903، مورخ 23 اردیبهشت 1330 ش.
447) داد، شماره 2904، مورخ اردیبهشت 1330. همچنین نگاه کنید به: مدنی سید جلال الدنی، همان منبع ص 204
448) علی ابراهیمی، همان منبع به نقل از مذاکرات مجلس جلد 143 یکشنبه 12 اردیبهشت 1330 ش.
449) باختر امروز، یکشنبه 15 اردیبهشت 1330، همچنین نگاه کنید به: سید جلال الدین مدنی، همان منبع، پاورقی ص 205
450) علی ربانی خلخالی، همان منبع، جلد 1، ص 210
451) پیام انقلاب، سال سوم، شماره 50، مورخ سوم بهمن 1360، ص 57
452) منشور برادری، سال 30، دوره جدید، شماره 48، 8 شهریور 1359، ص 4
453) سیدهادی خسروشاهی، همان منبع، ص 170، سخنرانی آیت الله سید محمود طالقانی بر سر قبر دکتر مصدق در چهاردهم اسفند سال 1357.
454) علی ابراهیمی، همان منبع، ص 159.
455) مهدی بهار، میراث خوار استعمار، تهران امیر کبیر، چاپ شانزدهم، 1357، ص 575 - 573
456) سر مقاله روزنامه شاهد مورخ 18/11/1331 ش.
457) سید مجتبی نواب صفوی اجنبی اجنبی است، چه روس، چه انگلیس، چه آمریکا..... منشور برادری، سال 30، دوره جدید (پس از انقلاب)، شماره 67، ص 2
458) مهدی بهار، میراث خوار استعمار، ص 557
459) سید مجتبی نواب صفوی، اجنبی اجنبی است....، همان منبع، ص 2
460) پیشین.
461) سید حسین خوش نیت، همان منبع، ص 116.
462) سیدهادی خسروشاهی، همان منبع، ص 170 (سخنرانی آیت الله سید محمود طالقانی بر سر قبر دکتر مصدق در چهاردهم اسفند 1357)
463) سپهر ذبیح، همان منبع، ص 58 - 57
464) علی رابانی خلخالی، همان منبع، ص 210.
465) سید مجتبی نواب صوفی، مجله ترقی، دوشنبه 23/2/30 شماره 50، ص 19
466) پیام انقلاب، شماره 25، مورخ 27 دی 1359 ش. گفتاری درباره نواب صفوی
467) پیشین.
468) علی حجتی کرمانی، فصلنامه تاریخ و فرهنگ معاصر، سال دوم، شماره ششم، ص 303
469) پیشین.
470) مقاله برخورد سنت و تجدد، - ایدئولوژی شدن سنت و ظهور فدائیان اسلام دکتر فریده سیحون، دکتر محمد ضمیران، مجله ره آورد، شماره 41، نوامبر 1998، چاپ خارج از کشور.
471) سپهر ذبیح، همان منبع، ص 57
472) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، پرونده فدائیان اسلام، کد بازیابی 3 - 156 - 703، سند شماره 387.
473) پیشین سند شماره 389.
474) پیشین کد بازیابی 28088، سند شماره 81
475) پیشین، سند شماره 82
476) پیشین.
477) پیشین، سند شماره 83
478) باقر عاقلیک، همان منبع ، ص 326
479) علی ربانی خلخالی، همان منبع، ص 211
480) داود امینی اسنادی از فدائیان اسلام و نواب صفوی (3) (زندان قصر 31 - 1330 ش)، مجله تاریخ و فرهنگ معاصر، شماره های 24 - 23 - 1376، ص 129
481) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، پرونده فدائیان اسلام، کد بازیابی 3/2808 سند شماه 25 .
482) پیشین کد بازیابی، 3/2808، سند شماره 90
483) داود امینی، اسنادی از فدائیان اسلام و..3، سند شماره 3، ص 130، همچنین آرشیو سازمان اسناد ملی ایران، سیستم دستی، پرونده زندان فدائیان اسلام.
484) پیشین، سند شماره 5، ص 131، همچنین آرشیو سازمان اسناد ملی ایران، همان پرونده
485) پیشین، سند شماره 9، ص 134، و همچنین آرشیو سازمان اسناد ملی ایران، همان پرونده
486) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، پرونده فدائیان اسلا، کد بازیابی 37/2808، اسناد شماره 68 - 67
487) پیشین، کد بازیابی، 14/2808، اسناد شماره 3/61 و 1/61 و 2
488) پیشین، کد بازیابی، 3/2808 اسناد شماره 3 - 1
489) پیشین کد بازیابی، 9/2808 سند شماره 39. در ضمایم آورده شده است.
490) پیشین کد بازیابی 10/2808، سند شماره 53، و کد بازیابی 2808 سند شماره 25.
491) پیشین کد بازیابی، 3/2808، سند شماره 53، کد بازیابی 2808 سند شماره 25
492) پیشین، کد بازیابی، 3/2808 سند شماره 14، در ضمایم آمده است.
493) پیشن، کد بازیابی 37/2808، سند شماره 74
494) پیشین، کد بازیابی 9/2808، سند شماره 52 و کد بازیابی 11/2808، سند شماره 18
495) پیشین، کد بازیابی، 11/2808، سند شماره 10/2808، سند شماره 2/85
496) پیشین، کد بازیابیت 5 /2808، اسناد شماره های 5 و 6 و کد بازیابی 12/2808 سند شماره 6/112
497) خاطرات و مبارزات حجة الاسلام فلسفی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1376، ص 176 - 175
498) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، پرونده فدائیان اسلام، کد بازیابی 11/2808، سند شماره 50
499) پیشین کد بازیابی 10/2808، سند شماره 2/85 کد بازیابی 2808 اسناد شماره های - 99 تا 101 و کد بازیابی 2808 سند شماره 45
500) پیشین، کد بازیابی 12/2808، سند شماره 117
501) پیشین، کد بازیابی 14/2808، سند شماره 55
502) پیام انقلاب شماره 17 مورخ 19/7/1359 مقاله آیت الله کاشانی و شهید مجتبی نواب صفوی، نوشته سید محمود کاشانی. متن کامل این مقاله در روزنامه داد، شماره 2550، مورخ 15 بهمن 1331، چاپ شده است.
503) پیشین.
504) سید محمود کاشانی، مجله پیام انقلاب، همان منبع
505) سید هادی خسروشاهی، همان منبع، ص 179.
506) سید محمود کاشانی، همان منبع.
507) سیدهادی خسروشاهی، همان منبع، اسناد صفحه های 172 و 173
508) مهندس سحابی، ویژه نامه اطلاعات، 27 دی ماه 1359
509) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، کد بازیابی 15/2808، سند شماره 53
510) داود امینی اسنادی درباره فدائیان اسلام و نواب صفوی (1)، مجله تاریخ و فرهنگ معاصر، شماره های 16 - 15، 1374، سند شماره 15 ص 164و 151 و نیز آرشیو سازمان اسناد ملی ایران، سیستم دستی پرونده زندان فدائیان اسلام.
511) داود امینی، اسنادی از فدائیان اسلام و نواب صفوی (3)، همان منبع، سندهای شماره 20 تا، 16 صص 139 - 137.
512) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، کد بازیابی 5 / 2808، سند شماره 36
513) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، پرونده فدائیان اسلام، کد بازیابی 9/2808، سند شماره 6 و کد بازیابی 7/2808، سند شماره 9
514) پیشین، کد 8/2808، سندهای شماره 16، 17، 27، 28، 31، و 69
515) سید حسین خوش نیت، همان منبع، ص 84
516) مصاحبه نگارنده با محمد مهدی عبد خدایی، 1376
517) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی پرونده فدائیان اسلام، کد بازیابی 8/2808، سندهای شماره 34 و 35.
518) پیشین، سند شماره 61
519) پیشین، سند شماره 43 و 44 و همچنین کد بازیابی 5/2808، سند شماره 50
520) منشور برادری، سال 30، شماره 73 مورخ 22/12/59، مقاله چماقداران مصدق، نقل از حجت الاسلام میردامادی.
521) ناگفته ها، همان منبع، ص 114 - 108؛ همچنین آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، کد بازیابی 8/2808، سند شماره 26
522) آرشیو سازمان اسناد ملی ایران، کد وزارت کشور 159/2 - 293000 همچنین نگاه کنید به: داود امینی، اسنادی از فدائیان اسلام و نواب صفوی...(3). همان منبع سند شماره 28 ص 150
523) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، کد بازیابی 8/2808، سند شماره 66
524) داود امینی، اسنادی از.... (3)، همان منبع، سند شماره 25، ص 146. آرشیو سازمان اسناد ملی ایران، کد وزارت کشور 159/2 - 292000
525) داود امینی، اسنادی درباره فدائیان اسلام و نواب صفوی (1)، همان منبع، شماره 16 - 15، سند شماره 16، ص 151
526) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، پرونده فدائیان اسلام، کد بازیابی 6/2808، سندهای شماره 28 و 29
527) پیشین: سند شماره 31
528) پیشین: سند شماره 2/50 و 85
529) محمود کاشانی، مقاله آیت الله کاشانی و شهید مجتبی نواب صفوی، پیام انقلاب شماره 17 مورخ 16/7/1359
530) پیشین.
531) داود امینی اسنادی از فدائیان اسلام و نواب صفوی (3) همان منبع، سند شماره 29 ص 151.
همچنین آرشیو سازمان اسناد ملی ایران، کد وزارت کشور 13/159/290002
532) داود امینی، همان منبع سند شماره 30 ص 151 - 150. همچنین آرشیو سازمان اسناد ملی .همان کد
533) داود امینی، همان منبع، اسناد شماره 25و 26
534) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، کدبازیابی 2808، سند شماره 33
535) سید حسین خوش نیت، همان منبع، دفاعیات سید محمد واحدی در دادگاه مورخ 12/4/31، ص 102، 101
536) پیشین.
537) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، کد بازیابی 2808، اسناد شماره 44 - 43
538) پیشین، سند شماره 47
539) پیشین سند شماره 55 - 51
540) پیشین، کد بازیابی 2808، سندهای شماره، 60 - 58.
541) پیشین، کد بازیابی 2808، سند شماره 61.
542) پیشین، سندهای شماره 37، 29، 4، 3، 2، 1.
543) پیشین، کد بازیابی 2808، سند شماره 61.
544) سید حسین خوش نیت، همان منبع، ص 86.
545) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، کد بازیابی 2808، سندهای شماره 81 و 86.
546) پیشین، سند شمار110
547) مصاحبه نگارنده با محمد مهدی عبد خدایی، 1376
548) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، کد بازیابی 57/2808 سندهای شماره 116 - 90 - 89
549) منشور برادری، سال سی ام، دوره جدید شماره 64، بیستم دی 1359، مصاحبه نگارنده محمد مهدی عبد خدایی.
550) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلام، کد بازیابی 15/2808، سند شماره 8 و کد 6/2808، سند شماره 18
551) پیشین کد بازیابی، 2808، سندهای شماره 9 1/13 - 3/16 - 2/16
552) پیشین، کد 6/2808 سند شماره 69
553) سید حسین خوش نیت، همان منبع، ص 86
554) منشور برادری، سال سی ام. دوره جدید شماره 64 ، بیستم دیماه 1359.
555) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، کد بازیابی، 20/2808 سند شماره 1 و 19
556) مصاحبه نگارنده با محمد مهدی عبدخدایی، 1376
557) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، کد بازیابی 20/2808 سند شماره 41
558) پیشین کد بازیابی 20/21808، سندهای شماره 51 و 54 (اسناد مربوط به محاکمه متحصنین زندان قصر در مورخ 22/4/31)
559) پیشین کد بازیابی 6/2808 سندهای شماره 1/12
560) پیشین، کد بازیابی، 6/2808، سندهای شماره 85 و 86
561) پیشین کد بازیابی، 3/2808، سند شماره 3.
562) پیشین، کد بازیابی، 22/2808، سند شماره 14
563) پیشین .
564) پیشین، سند شماره 20
565) مجله 15 خرداد، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، شماره 24 زمستان 1375، ص 210
566) پیشین، ص 211 - 212
567) روزنامه اطلاعات، ویژه نامه فدائیان اسلام، 27 دی ماه 1359، مصاحبه محمد مهدی عبد خدائی.
568) مصاحبه نگارنده با محمد مهدی عبدخدائی، 1376.
569) روزنامه اطلاعات، ویژه نامه فدائیان اسلام، همان منبع.
570) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، کد بازیابی 5/2808، سند شماره 101.
571) روزنامه کیهان، مورخ 11/1/1331.
572) روزنامه کیهان، مورخ 11/1/1331.
573) سید حسین خوش نیت، همان منبع، ص 107.
574) پیشین، ص 106
575) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، کد بازاریابی 2808، سندهای شماره 98 - 93 - 92 - 91 - 90
576) سید حسین خوش نیت، همان منبع، ص 234
577) پیشین، ص 240 - 234
578) مرکز اسناد انقلاب اسلامی، کد بازیابی، 2808، سندهای شماره 2/22 6/22
579) آرشیو سازمان اسناد ملی، سیستم دستی، پرونده فدائیان اسلام.
580) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، کد بازیابی 7/2808 سند شماره 2/73
581) پیشین کد بازیابی 6/2808، سندهای شماره 3/5،9، 10
582) پیشین، سند شماره 29.
583) پیشین کد بازیابی 2808، سند شماره 90
584) پیشین، سند شماره 95
585) پیشین سند شماره، 95، کد بازیابی، 2808 سندهای شماره 2/79 و 3/79
586) پیشین کد بازیابی 9/2808، سند شماره 8
587) پیشین، کد بازیابی 19/2808، اسناد شماره 10و 30 و 36
588) سید حسین خوش نیت، همان منبع، ص 210
589) سید حسین خوش نیت، همان منبع، ص 90 - 89
590) پیشین.
591) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، کد بازیابی 2808، سندهای شماره 4و 7 و 10 و 12 و 32 و 38
592) پیشین، کد بازیابی، 116/2808، سند شماره 90
593) گروههایی نیز در سال 1330، تحت عنوان جمعیت پلیسهای مخفی اسلام با اعلام موجودیت و فعالیت خواستار جلوگیری از فحشا بی حجابی منع مشروبات الکلی و غیره بودند. گفته می شد که این گروهها نیز به جمعیت فدائیان اسلام وابستگی داشتند و (آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، کد بازیابی 2808، سند شماره 43)
594) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، کد بازیابی 2808 سند شماره 54
595) پیشین، سند شماره 39
596) در اصل رزل
597) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، کد بازیابی 17/2808، سند شماره 17
598) پیشین، کد بازیابی 22/2808، سند شماره 88
599) پیشین، کد بازیابی، 22/2808، سند شماره 18
600) پیشین سندهای شماره 20 و 19
601) پیشین.
602) پیشین.
603) پیشین، سند شماره 6.
604) پیشین، سندهای شماره 45 - 44 (گزارش تقی و قاسم سماورسازان، ماموران ویژه شهربانی)
605) پیشین، کد بازیابی، 25/2808 سند شماره 65
606) پیشین، سخنرانی عبدالحسین واحدی در جمع بیش از 4 هزار نفر و اعضای جمعیت در مسجد جامع تهران در مورخ 15/3/32
607) پیشین، سند شماره 31. گزارش اداره آگاهی - نیک اعتقاد 15/2/32
608) پیشین، کد بازیابی 22/2808، اسناد شماره 42 تا 74. کد بازیابی 25/2808، اسناد شماره 47، 54، 57، کد بازیابی 25/2808، اسناد شماره 47 تا 50 و 84 و 88، 96، 97، 103، 107،
609) پیشین، کد بازیابی، 23/2808 اسناد شماره 66 و 65 و این اعلامیه در نشریه منشور برادری 17 تیر 1334 با عنوان به سوی آستان فضیلت پرور حضرت نواب صفوی باز می گردم. منتشر شد.
610) روزنامه اطلاعات، شماره 8105، مورخ پنجشنبه 7/3/1332، ص 2
611) روزنامه اطلاعات، شماره 8107، مورخ یکشنبه 10/3/32 ص 2
612) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، کد بازیابی 22/2808، سندهای شماره 13 و 39 و کد بازیابی 25/2808 سند شماره 198
613) پیشین سند شماره 32
614) پیشین، سند شماره 84
615) در آبان ماه 1332 نیز جمعیتی با عنوان جمعیت گلگون کفنان توسط عباس بختیاری، برادران سید حسین و فقیهی شکل گرفت و شهربانی آنرا وابسته به فدائیان اسلام دانست. (پیشین کد بازیابی 24/2808 اسناد شماره 22 و 23)
616) داود امینی، اسناد نویافته فدائیان اسلام و نواب صفوی، (2) همان منبع، شماره های 22 و 21 ، 1376 اسناد شماره های 38، 39، 40، 41، 42، 50، همچنین: آرشیو سازمان اسناد ملی ایران، کد وزارت کشور شماره های 16 و 10 و 3/83/17 - 293000، و نیز: آرشیو مرکز اسناد سازمان ملی ایران، کد بازیابی 19/2808، اسناد شماره های 55 تا 57، 61، 88، 97، 99، و 101
617) امینی، داود، پیشین، اسناد شماره 43، 45، تا 49 و 52 تا 54 همچنین: سازمان اسناد ملی ایران کد وزارت کشور شماره 15 و 14 و9تا 1/83/17 - 293000. و نیز آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی کد بازیابی 19/2808 و 2808 اسناد 97 و 6 تا 22.
618) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، کد بازیابی 2808، سندهای شماره 45 - 42 - 41 - 39
619) پیشین، سند شماره 67
620) مجله 15 خرداد، شماره 6 - 5 اسفند 1370، ص 6 و 5
621) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، کد بازیابی 2808، سند شماره 63، کد بازیابی 2/2808، سند شماره 41
622) پیشین، سند شماره 62
623) پیشین کد بازیابی، 2808 سندهای شماره 47 و 48 همچنین نگاه کنید به: نشریه منشور برادری، آهنگ تهران، 15 فروردین 1332، انتشارات جمعیت فدائیان اسلام
624) سیدابوالفتح دعوتی، کربلائی کاظم، نشر ایام، ص 76، همچنین نگاه کنید به روزنامه های حق، شماره 46
625) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، کد بازیابی، 22/2808، سند شماره 85
626) پیشین، کد بازیابی 25/2808، سند شماره 888
627) پیشین، کد بازیابی 22/2808 سند شماره 109
628) پیشین، کد بازیابی 27/2808، سند شماره 7. تلخیص سند می باشد.
629) پیشین، کد بازیابی 25/2808، سند شماره 50 و 49
630) روزنامه منشور برادری، شماره های 12 و 20 تیرماه 1332، صاحب امتیاز جعفر مرتضوی، مدیر مسئول سید هاشم حسینی از اعضای اصلی آن جمعیت،
631) پیشین.
632) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، کد بازیابی 12/2808، سند شماره 40
633) حمید کاویانی، 28 مرداد؛ روز کودتا مجله راه نو، شماره 18، مرداد 77، ص 2
634) سلسله پهلوی و نیروهای مذهبی به روایت کمبریج، همان منبع، ص 190
635) سیدهادی خسروشاهی، همان منبع، ص 179
636) روزنامه کیهان، شماره 3073، سوم شهریور 1332
637) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، پرونده فدائیان اسلام، کد بازیابی 24/2808، سندهای شماره 6 و 68 و 69 و 109 و 110
638) پیشین، کد بازیابی، 2808
639) پیشین کد بازیابی 23/2808 سند شماره 24
640) پیشین کد بازیابی 24/2808، سندهای شماره 2/75 - 60 - 32 - 31
641) حضرت آیت الله سید صدرالدین صدر از اعاظم علما و مراجع بزرگ تقلید بودند که در قم و در سن 74 سالگی دار فانی را بدرود گفت. (باقر عاقلی، روزشمار تاریخ ایران، از مشروطه تا انقلاب، جلد 2، تهران نشر گفتار 1372، ص 27)
642) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، کدبازیابی، 24/2808، سند شماره 79
643) پیشین کد بازیابی 28/2808، سندهای شماره 46 و 45 و 44 و 85
644) سیدحسین خوش نیت، همان منبع، ص 183، صورت دفاعیات نواب صفوی در سال 1334
645) پیشین، ص 128
646) پیشین، ص 136
647) پیشین، ص 137 - 136
648) مجله مصری آخرالساعه، شماره 1100، سال 1332.
649) سید حسین خوش نیت، همان منبع، ص 139.
650) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، صورت بازجوئیهای نواب صفوی در سال 1334، پرونده شماره 1100
651) پیشین، کد بازیابی، 24/2808، سند شماره 78. نامه متصدی امور کنسولگری ایران در نجف به وزارت امور خارجه ایران.
652) پیشین کد بازیابی 24/2808، سند شماره 1/108 و کد بازیابی 26/2808 سند شماره 37.
653) پیشین کد بازیابی 24/2808 سند شماره، 1/108 و کد بازیابی 26/2808 سند شماره 37
654) پیشین کد بازیابی 24/2808، سند شماره 96
655) کمال حاج سید جوادی، اخوان المسلمین مصر در امتحان تاریخ از حسن البناء تا سی قطب، نشر میثاق 1358، ص 5.
656) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، صورت بازجوئیهای نواب صفوی 1334، شماره پرونده 1100
657) کمال حاج سیدجوادی، همان منبع، ص 5
658) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، صورت بازجوئیهای نواب صفوی در سال 1334، پرونده شماره 1100
659) سیدحسین خوش نیت، ص 145.
660) سید حسین خوش نیت، همان منبع، ص 145
661) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، کد بازیابی، 2808 سند شماره 106 - 111
662) پیشین کد بازیابی 26/2808 سندهای شماره 8 تا 11
663) پیشین، کد بازیابی، 26/2808، سندهای شماره 19 تا 30 و 12 و 24 و 83
664) پیشین کد بازیابی، 28/2808 سند شماره 27
665) پیشین کد بازیابی، 28/2808، سندهای شماره 62 و 65 و 66 و 85.
666) پیشین کد بازیابی، 30/2808 سند شماره 45
667) عمید زنجانی، انقلاب اسلامی و ریشه های آن، تهران کتاب سیاسی، 1376، ص 425
668) پیام انقلاب گفتاری درباره نواب صفوی حجت الاسلام لواسانی، شماره 24، 27 دی 1359
669) داود،امینی، اسناد نویافته فدائیان اسلام و نواب صفوی (2) همان منبع شماره 22 و 21و 1376، سند شماره 67 ص 120 - 118 اعلامیه اعضای فدائیان اسلام در قم در پذیرش نمایندگی شهر قم توسط نواب صفوی.
670) محمد جواد ححتی کرمانی باز هم مدعیان پیروی از نواب صفوی، روزنامه اطلاعات، مورخ 8/9/77
671) سید حسین خوش نیت، همان منبع، ص 150.
672) داود امینی، اسناد نویافته فدائیان اسلام و نواب صفوی 2 همان منبع، شماره های 22 و 21 و 1376 سند شماره 68، ص 120 همچنین آرشیو سازمان اسناد ملی ایران وزارت کشور، کد 23/83/17 - 293
673) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، کد بازیابی 3/2808 سند شماره 1/8
674) کیهان شماره، 3304، مورخ 24 خرداد، 1333
675) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، کد بازیابی 28/2808 اسناد شماره 50 و 49 و 44 و 41.
676) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، کد بازیابی 28/2808، اسناد شماره 50 - 49 - 44 - 41
677) علی ابراهیمی، همان منبع، ص 193
678) محمود تربتی، سنجابی، همان منبع، ص 136
679) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، صورت بازجوئیهای نواب صفوی، 1334، شماره پرونده 100
680) سید حسین خوش نیت، همان منبع، ص 159
681) آرشیو مرکز اسناد ملی انقلاب اسلامی، صورت بازجوئیهای نواب صفوی، پرونده شماره 1100
682) روزنامه اطلاعات، ویژه نامه فدائیان اسلام، شنبه 27 دی ماه 1359، مصاحبه مهندس سحابی.
683) سید حسین خوش نیت، همان منبع، ص 167
684) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، کد بازیابی 31/2808، سندهای شماره 1 و 44 و 64 و 75 و 82 و 95
685) پیشین کد بازیابی 32/2808، سندشماره 16
686) مصاحبه نگارنده با محمدمهدی عبد خدائی 1376.
687) خاطرات و مبارزات حجت الاسلام فلسفی، انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی ص 170.
688) پیشین، کد بازیابی، 31/2808، سندهای شماره 114 - 113
689) پیشین، کد بازیابی 31/2808 سندهای شماره 114 - 113
690) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، پرونده فدائیان اسلام پرونده شهید ذوالقدر، کد 1100
691) پیشین، کد بازیابی 31/2808، سند شماره 54
692) پیشین، سندهای شماره 55 و 56 و 109.
693) پیشین، سند شماره 111. همچنین نگاه کنید به : هفته نامه منشور برادری، دوره جدید، شماره 8 آذر 1358.
694) علی دوانی، نهضت روحانیون ایران، جلد دوم، بنیادفرهنگی امام رضا علیه السلام، ص 209
695) سید حسین خوش نیت، همان منبع، ص 173
696) پیشین همان منبع. ص 181
697) پیشین، همان منبع. ص 175 - 174
698) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، کد بازیابی 33/2808 اسناد شماره 51 تا 55 جلسه دوم بازجویی نواب صفوی در مورخ 1/9/34
699) سیدحسین خوش نیت، همان منبع، ص 173
700) سیدجلال الدین مدنی، همان منبع، ص 575 - 574
701) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی ، پرونده شهید ذوالقدر، کد 1100
702) سید حسین خوش نیت، همان منبع، ص 178 - 177
703) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، پرونده شماره 818/300 (ادامه این سند در پرونده مشاهده نگردید.).
704) مصاحبه نگارنده با محمدمهدی عبدخدایی، 1376
705) نواب صفوی 29 دی ماه 1333 در وصیتنامه ای سیاسی - معنوی خود، ضمن دعوت برای برادران مسلمانش به توجه به، آخرت می نویسد: ندایی در رویاء رسیده که گویا رفتنی هستم. این وصیتنامه در صفحات 200 تا 202 کتاب حسین خوش نیت منتشر شده است.
706) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، پرونده شماره 818/300
707) پیشین.
708) سیدحسین خوش نیت ، همان منبع ، ص 200
709) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، کدبازیابی 32/2808، سند شماره 33.
710) پیشین کد بازیابی، 32/2808 سند شماره 33
711) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، کد بازیابی، 24/2808، اسناد شماره 44 تا 46 و 62
712) علی دوانی، همان منبع، سند وزارت دادگستری، ص 206
713) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، پرونده بازجویی شهید نواب صفوی، پرونده شماره 1100 انفرادی.
714) پیشین.
715) پیشین.
716) پیشین.
717) سخنرانی حجت الاسلام علی دوانی در مراسم سالگرد شهادت نواب و یارانش در 27 دی ماه 1375 در مسجد ارک تهران.
718) پیشین، کد بازیابی 2808، سند شماره 28.
719) پیشین، کد بازیابی 39/2808 سندهای شماره 6 و 11
720) پیشین، کد بازیابی 2808، سند شماره 37.
721) پیشین، کد بازیابی 2808، اسناد شماره 46 تا 75 پرونده فدائیان اسلام 1344. همچنین نگاه کنید به: محسن مدیر شانه چی همان منبع ص 77.
722) همایون کاتوزیان، مصدق و نبرد قدرت، ترجمه احمد تدین،موسسه خدمات فرهنگی رسا، چاپ دوم، 1372، ص 173.
723) محسن مدیر شانه چی، همان منبع، ص 77.
724) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، کد بازیابی 39/2808، اعلامیه فدائیان اسلام - بنیانگذاران و کد بازیابی 2808 پرونده پس از انقلاب، سند شماره 93.
725) پیشین، کد بازیابی 2808، پرونده پس از انقلاب، سند شماره 82.
726) حمید عنایت، همان منبع، ص 170.
727) سالهاست که این نشریه به صورت هفته نامه دینی، سیاسی اجتماعی و اقتصادی توسط محمد مهدی عبد خدایی، از اعضای جمعیت فدائیان اسلام همچنان منتشر می گردد.
728) محمود تربتی سنجابی، همان منبع، ص 175 - 174
729) حمید عنایت، همان منبع، ص 170 همچنین نگاه کنید به کتاب: سلسله پهلوی و نیروهای مذهبی به روایت تاریخ کمبریج همان منبع ص 297
730) مجله آیین اسلام، شماره 51.
731) آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، کد بازیابی 2808، پرونده فدائیان اسلام.
732) سیدحسین خوش نیت، همان منبع، ص 118.
733) مجله تهران مصور، شماره 484، آبان 1334، چگونه رزم آرا را کشتم، ص 3.
734) روزنامه کیهان، شماره 3073، مورخ 3/6/1332
735) روزنامه کیهان، شماره 23304 مورخ 24 خرداد 1333.
736) نشریه منشور برادری، دوره جدید شماره سوم، 15 شهریور 1358.
737) نشریه منشور برادری، دوره جدید، شماره دوم، شهریور 1358.
حضرت علی (علیه السلام) : قَدْرُ الرَّجُلِ عَلَى قَدْرِ هِمَّتِهِ وَصِدْقُهُ عَلَى قَدْرِ مُرُوءَتِهِ وَشَجَاعَتُهُ عَلَى قَدْرِ أَنَفَتِهِ وَعِفَّتُهُ عَلَى قَدْرِ غَیْرَتِه
قدر و ارزش مرد بقدر همت اوست و راستى او بقدر مروت اوست و شجاعتش بقدر زیر بار ننگ و عار نرفتن و پاکدامنى او بقدر غیرتش مى باشد . «نهج البلاغة ص 477»
فرم روزمه اعضا هیات علمی و پژوهشگران- داود امینی
مشاهده جزئیات
فرم روزمه اعضا هیات علمی و پژوهشگران
مشخصات فردی هیئت علمی پژوهشگر ■
نام و نام خاوادگی :
پست الکترونیکی :
شماره تماس :
وب سایت شخصی :
تصویر
آخرین مدرک تحصیلی کارشناسی■ کارشناسی ارشد دکتری رشته تحصیلی کارشناسی :
کارشناسی ارشد:
دکتری:
فعالیت های آموزشی
فعالیت های علمی و پژوهشی
کتاب های تالیف شده
کتاب های ترجمه شده
مقاله های تالیفی
مقاله های ترجمه
طرح پژوهشی
مصاحبه
گزارش
یادداشت
سایر
فعالیت های اجرایی و پژوهشی مسئولیت
سردبیر و مدیر مسئول مجله
داوری مقالات
عضویت در انجمن ها و کمیته های علمی
نشست و همایش
سایر
جوایز و تقدیر نامه ها
سایر
| ||||||||||||||||||||||||||
|
بازگشت
کلیه حقوق این سایت برای سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران محفوظ است (یادداشت های حقوقی)
قتل کسروى، از نگاه آرمانگرایانة دینى / گفتار یازدهم / مصاحبه داود امینی با محمّدمهدى عبدخدایى
قتل کسروى، از نگاه آرمانگرایانة دینى / گفتار یازدهم / مصاحبه داود امینی با محمّدمهدى عبدخدایى
من اصلاً دلم نمىخواهد مرگ کسروى و مرگ هژیر ترور نامیده بشود. متأسفانه واژة ترور اگرچه متداول است، امّا در این مورد صادق نیست. در اینجا یک عمل تدافعى بوده که مخالفین به عنوان تروریسم مطرح کردهاند و گفتهاند ترور هژیر، ترور رزمآرا، ترور کسروى. ترور یعنى ایجاد وحشت؛ امّا مرگ کسروى ترور نبوده است، اجراى فتواى آرمانخواهانه بوده که اسمش را واقعا ترور نمىشود گذاشت، مانند ترورهایى که در انقلاب کبیر فرانسه اتفاق افتاد.
بالاخره فدائیان اسلام کسروى را به خاطر داعیههایى که داشت، پاکدینىاى که آورده بود، توهینى که به مقدسات مذهبى کرده بود، کشتند و پروندة کسروى بسته شد. مرگ کسروى کاملاً مذهبى بوده و از نظر نواب صفوى هیچگونه رنگ سیاسى نداشته در حالى که موجودیت کسروى، در آن زمان، رنگ سیاسى داشته است. اینجا دو دیدگاه هست. حضور کسروى در صحنه و نوشتههاى او برضد تشیع در کتابهاى شیعهگرى، بهاییگرى، صوفیگرى، و یا مثلاً در ورجاوند بنیاد، اینها رنگ سیاسى دارد. چرا رنگ سیاسى دارد؟ براى اینکه این آقایان خودشان را ناسیونالیست مىدانند، خودشان را ملّىگرا مىدانند و کسروى خودش را ناسیونالیست افراطى مىداند. به همین جهت است که سعى مىکند در نوشتههایش از واژههاى فارسى به قول خودش خالص استفاده کند و واژههاى عربى را، تا مىتواند، به کار نبرد. امّا بعد از شهریور 20، با نهایت تأسّف، باید گفت این ناسیونالیسم افراطى هیچ مقالهاى در مخالفت با اشغال ندارد؛ بلکه با اعمالش زمینهساز تداوم اشغال کشور است. به جاى آنکه در آن موقعیت حساس کشور، هماهنگ با سایر نیروها، فکرى ارائه دهند که چگونه با مشکلات اشغال کشور برخورد کنند، سعى کردند در نوشتههایشان به مقدسات مذهبى شیعه حمله کنند تا جهت مبارزة روحانیتى که همیشه با اشغال کشور مخالف بوده به طرف مبارزة، به قول خودشان فکرى، با کسروى معطوف بشود.
به همین جهت، اصل نوشتههاى کسروى، در آن زمان، یک زیربناى سیاسى دارد؛ امّا مرگش هیچ زیربناى سیاسى ندارد؛ مرگش صرفا جنبة مذهبى دارد. این هم از عجایب تاریخ ماست که یک جریانى در اصل سیاسى باشد، برخورد با آن جریان اصلاً سیاسى نباشد؛ کسانى که با آن جریان برخورد کردند، اصلاً به فکر مسائل سیاسى نباشند؛ بلکه فقط تفکرشان تفکر مذهبى باشد.
خوب، به همین جهت اسمش را ترور گذاشتند. به نظر من این موضوع که اجراى فرمان یا فتواى مراجع شیعه بوده، با ترور تفاوت مىکند، چون مرگ کسروى ارتباطى با ایجاد وحشت در جامعه نداشته، بلکه مرگ یک آدمى بوده که برضد مقدسات یک ملت مسائلى را مطرح کرده بود.
خوب، حالا نمىخواهیم راجع به مرگ کسروى توضیح بدهیم و بگوییم کسروى چه شخصیتى داشت. این خودش یک مقولة جداگانهاى هست که باید تحقیق کنیم که آیا کسروى مورخ بود؟ قاضى بود؟ یک کارشناس شیمى بود؟ کارشناس دینى بود؟ اصلاً کسروى کى بود؟ آیا یک آدم، در ظرف آن مدّت عمر، اصولاً مىتواند هم راجع به خوزستان تحقیق کند و تاریخ خوزستان بنویسد، تاریخ آذربایجان بنویسد، تاریخ مشروطیت بنویسد، تاریخ آمریکا بنویسد، حتّى راجع به مسائل روانشناسى اظهارنظر کند، کتاب در پیرامون رمان بنویسد، بعد حتّى در مورد مسائل فلسفى اظهارنظر کند، کتاب مادّیگرى بنویسد، نقدى بر عقاید شوپنهاور و دیگران بنویسد. همة اینها باید مورد بررسى قرار بگیرد.
ما اصولاً وارد این مقولهها نمىشویم؛ چون اینها نیاز به تحقیق دارد که من یک مقدارش را انجام دادهام. نقدى هم به تاریخ مشروطیت ایشان دارم، نقدى هم به تاریخنویسى و وقایعنویسى ایشان دارم. امّا، آنچه مسلّم است، به نظر من، بعد از حدود پنجاه و چند سال، نیم قرن و خردهاى که از این زمان مىگذرد، به این نتیجه رسیدهام که حرکت کسروى، در زیر پوشش حملة به مذهب، کاملاً سیاسى بوده و کاملاً از طرف قدرتهایى که از وحدت ملّى ایران وحشت داشتند، حمایت مىشده است. امّا مرگ کسروى، صرفا مذهبى بوده است. سید جوانى، با احساسات و عواطف مذهبى، احساس کرده به مقدساتش توهین شده، آمده کسروى را کشته است. اول مضروبش کرده، بعد عدهاى از دوستانش او را کشتهاند. خود این موجب شهرت این آقا سید شده، به صحنه آمده، شناخته شده، مخصوصا طلبه بوده و چون طلبه بوده، آن روزها با مرحوم آیتاللّه کاشانى، که خانهاش کانون مبارزات مذهبى بوده، خود به خود، ارتباط پیدا مىکند. این اصل قضیه است که این ارتباط برقرار بشود. از طرفى، مرحوم آیتاللّه کاشانى یک روحانى موجّه آن روز تهران بوده، در مسجد پامنار نماز مىخوانده، خانهاش محل رفتوآمد شخصیتهاى برجستة دینى بوده. خود مرحوم آیتاللّه کاشانى در عراق با انگلیسیها جنگیده بوده، از روحانیون طرفدار دخالت دین در سیاست بوده، در تهران هم شخصیت برجستهاى بوده است. نواب صفوى هم به ایشان مراجعه مىکند. این ملاقاتها و این رفت و آمدها، خود به خود، پیوندهایى به وجود آورده است.